Bjarmi - 01.06.1996, Blaðsíða 6

BROTIÐ TIL MERGJAR
Sr. Baldur Kristjánsson, biskupsrítarí
BROT ÚR FJÖLMIÐLASTEFNU
ÍSLENSKU ÞJÓÐKIRKJUNNAR
Kirkjan þarf að fara að leggjast yfir útgáfumál sln. Átta sig á því hvað
hún er að gefa út og hvers vegna. Hvert er markmiðið með útgáfu-
starfseminni bæði útávið og innávið? Hvaða boðum viljum við koma
áleiðis og hveijar eru virkustu leiðirnar? Raunar er kirkjan byrjuð að huga
að þessum málum. Kirkjuráð skipaði nefnd í vetur sem í sitja Irma Sjöfn
Óskarsdóttir og Svavar A. Jónsson auk undirritaðs. Nefndin hefur þegar
hafið störf og byrjaði auð-
vitað á því að kortleggja
viðfangsefnið.
í þessum stutta pistli
ætla ég ekki að fara skipu-
lega yfir sviðið heldur fjalla
aðeins um þá boðstofnun
sem ber uppi boðmiðlun
kirkjunnar innávið og útá-
við, Víðförla. í fljótu bragði
virðist mér að Víðförli sé
ekki rétt svar við kalli tím-
ans. Blaðið er of áferðar-
fallegt og þunglamalegt. Efnið of passandi. Þeir sem skrifa og ráðgera Víð-
förla koma allir innanúr kirkjuskipinu ef svo mætti segja. Um leið og þetta
er sagt verður að segja að Víðförli er mjög vel unninn út frá gefnum for-
sendum og ritstjóranum, Höllu Jónsdóttur, til sóma.
Hvað ætti að koma í staðinn? Tvímælalaust blað 1 dagblaðsbroti sem héti
því óvirðulega nafni Kirkjufréttir. Blaðið ættí að vera sjálfstætt gagnvart
öllum helstu stofnunum kirkjunnar. Aðeins þannig getur það verið gagn-
rýnið og aðeins gagnrýnið blað er spennandi og þá um leið gagnlegt. Rit-
stjórinn yrði að vera atvinnublaðamaður með það eitt að leiðarljósi að gefa út
blað með ákveðnum sprengikrafti. Ekki misskilja mig. Auðvitað yrði blaðið
að vera hliðhollt kirkjunni og þjóna henni en ekki í þægð sinni heldur í
sjálfstæði sínu.
Að mörgu öðru er að hyggja varðandi útgáfumál kirkjunnar. Kirkjan hefur
t.d. ekki lagað sig að breytingum á ljósvakanum. Við römmum inn með
svipuðum hætti og áður dagskrá Rásar 1 með morgunbænum, kvöldbænum
og messu kl. 11:00 árdegis á sunnudögum. Svipað form og var þegar Rás 1
var eini Ijósvakamiðillinn. Nú er loftið að fyllast af útvarpi og sjónvarpi. Á
kirkjan hreinlega að fara að reka útvarps- og/eða sjónvarpsstöð eða stöðvar
eða á kirkjan að reyna að komast með boðskap sinn inn í stöðvar sem aðrir
reka?
Það er að mínu viti auðsótt að komast með efni inn í miðla eins og Stöð 3,
Sýn og Stöð 2. Það kostar einfaldlega peninga. Þannig hefur slík stöð haft
samband við kirkjuna og lýst áhuga sínum á að taka upp messur og sýna.
Tilskilið það eitt að kirkjan greiði útlagðan kostnað við fyrirtækið.
í öllu falli: Kirkjan þarf að skoða veru sína í ljósvakanum með tilliti til
þeirrar gjörbreytingar sem orðið hefur á þessu sviði.
Kjarnagildi menningarinnar
Innan hverrar menningarheildar eru ákveðin grundvallar-
gildi sem eru álitin mikilvægari en önnur. Þegnarnir
standa yfirleitt svo þétt vörð um þau, að þeir eru jafnvel
fúsir til að verja þau með lífi sínu ef á þarf að halda. Oftast
tengjast þau lífsgrundvelli þeirra. Dæmi um slík gildi á
íslandi eru fjölskyldan, sjálfstæði þjóðarinnar, íslensk
tunga og bókmenntaarfur, fiskurinn í sjónum og auðlindir
landsins. Við sjáum þau endurspeglast að nokkru í 15.
grein útvarpslaganna (sjá viðtal við útvarpsstjóra, það sem
er feitletrað). í Afriku gætu slík gildi verið auður, t.d. í
formi nautpenings, virðing, fjölskyldan, ættin, þjóð-
flokkurinn, jafnvægi tilverunnar og samfélagsgerðin.
Margar þessara hugmynda eru ómeðvitaðar. Fólk lærir
þær ómeðvitað af þeim sem í kringum það eru frá blautu
barnsbeini. Svarið við því hvers vegna þær eru skilgreind-
ar eins og raun ber vitni er yfirleitt: Af því bara. Þannig er
það, eða þannig hefur það alltaf verið. Af hverju ber mér
að leggja eitthvað á mig fyrir fjölskyldu mína? Svarið gæti
verið á þá leið að slíkt liggi í augum uppi. Af hverju er t.d.
slæmt að nota tímann illa? Af því að það er slæmt. Vegna
þess að foreldrar mínir, kennarar og vinnuveitendur hafa
kennt mér að tíminn sé auður.
Trúin á Jesú Krist er eitt mikilvægasta grundvallargildi
kristinna manna. Ótal dæmi er að finna um fólk, sem kýs
heldur dauðann en að ganga af trúnni.
Saman mynda allar þessar hugmyndir kerfi sem raðar í
forgangsöð hvað álitið er mikilvægt og hvað ekki. Kerfið
túlkar og metur nýjar hugmyndir eftir því hvort þær
styrkja hugmyndakerfið og menninguna í heild eða ógnar
henni. Á þessum forsendum eru þær samþykktar, aðlag-
aðar með breytingum eða alfarið hafnað. Sem dæmi mætti
ætla að hugmynd um að reisa kjarnorkuver hér á landi
yrði illa tekið, á þeim forsendum að hugsanleg mengun frá
því gæti ógnað fiskimiðunum, lífsgrundvelli þjóðarinnar.
Túlkun tilverunnar
Allt fram undir síðustu aldamót myndaði kristin trú og
iðkun hennar rammann utan um daglegt líf fólks á
íslandi. Prestar voru kennarar, bæði í kristinni trú en
einnig í almennum fræðum3. Þeir voru því aðaltúlkendur
tilverunnar hjá þjóðinni. Þeir lögðu t.d. mat á nýjungar,
hvort þær væru til góðs eða ills. Kirkjan og kristin trú
voru mjög sterkt sameiningarafl í þjóðfélaginu sem veitti
landsmönnum samkennd4.
Nú eru tímarnir breyttir og staða"kirkjunnar er ekki sú
sama og áður. Fjölmiðlar hafa tekið að miklu leyti við af
kirkjunni sem túlkendur tilverunnar. Þeir hafa einnig
tekið við hlutverki hennar sem sameiningarafl. Þeir veita
íslendingum samkennd öðrum fremur og þjappa þeim
saman á sorgarstundum. Þetta kom t. d. fram í snjóflóð-
unum í Súðavík og á Flateyri.
Sr. Baldur Kristjánsson.
6