Bjarmi - 01.06.1996, Blaðsíða 7

BROTIÐ TIL MERGJAR
Því skiptir miklu máli hverjir eiga og stjórna fjölmiðlum
samtímans, á hvaða trúargrundvelli þeir byggja og hvaða
gildum þeir vilja miðla. Hugsanlegt er að sum grundvallar-
gildi íslenskrar menningar, sem landsmenn eru enn þá
sammála um og byggja á kristnum grunni, verði ekki sam-
eign okkar allra, er fram líða stundir, ef boðskapur fjöl-
miðla, beinn og óbeinn, verður þeim andstæður.
Fjölmiðlar
Boðskipti er þýðing á enska orðinu „communication11. í
fjölmiðlum er stór hluti þjóðfélagsins saman í samfélagi.
Þetta samfélag er þó ekki gagnvirkt, heldur stunda fjöl-
miðlar einstefnumiðlun. Lesandi, hlustandi eða áhorfandi
getur lítil sem engin áhrif haft á það, sem borið er á borð
fyrir hann. Sjónarmið hans skipta litlu máli.5
Stærstu fjölmiðlar landsins ná til meira en helmings
landsmanna. Meirí hluti íslendinga hlustar á fréttir ríkis-
útvarpsins tvisvar á dag og Morgunblaðið kemur út í um
50.000 eintökum þannig að þessir og aðrir fjölmiðlar eru
órjúfanlegur hluti af daglegu lífi. Fréttir utan úr heimi
berast okkur á augabragði. Mikilvægum atburðum á er-
lendri grund er oft útvarpað og sjónvarpað beint. Á þenn-
an hátt erum við ekki einungis í samfélagi við íslendinga í
fjölmiðlum heldur einnig við meðbræður okkar í öðrum
löndum. Það er því mun minni ástæða til að spyrja
gestkomandi fólk hvað sé í fréttum en var í byrjun þessar
aldar. Fréttirnar koma í fjölmiðlunum og eru flestum
aðgengilegar þar.
Hverju er miðlað?
Stjórnendur fjölmiðla úrskurða hvað sé þess virði að miðla
því. Þeir hafa því mikið vald. Einhver hafði á orði að rit-
stjórar Morgunblaðsins væru valdamestu menn landsins.
Sumir einkafjölmiðlar eru reknir til þess að koma á fram-
færi. ákveðinni hugmyndafræði. Aðrir fjölmiðlar stjómast
af gróðasjónarmiðum eins og sumar einkareknar sjónvarps-
stöðvar. Þar er það sýnt sem menn telja að almenningur
vilji sjá. Sumir halda því fram að fjölmiðlamenn búi til
þarfir og uppfylli þær síðan. Á þann hátt sé smekkur og
þarfir almennings mótaðar um leið og fundinn er markað-
ur fyrir sjónvarpsefni sem framleitt er af fyrirtækjum í eigu
sömu aðila.
Eins og stendur í útvarþslögum ber RÚV að miðla þvi
sem er almenns eðlis og styrkir (slenska menningu. Það er
svo starfsmannanna að meta hvað sé almenns eðlis og hvað
styrki menninguna en stundum má deila um ákvarðana-
töku þeirra.
Það er ekki nokkrum blöðum um það að fletta að fjöl-
miðlar eru orðnir órofa hluti af menningu okkar. Þeir
miðla fréttum, fræðslu og skemmtiefni. Það efni sem
miðlað er mótar gildismat okkar.'
Fjölmiðlar móta viðhorf okkar
Frétta- og fræðsluefni íslenskra fjölmiðla miðar aðallega
við V-Evrópu og Bandaríki Norður-Ameríku. Lífsmáti og
gildismat þessara þjóða orka sífellt á okkur og mótar
viðhorf okkar. Eftir að við höfum horft á ótal kvikmyndir
frá Hollywood fer ekki hjá því að lífsstíll kvikmyndastjarn-
anna og afstaða til lifsins hafi áhrif á okkur, t.d. afstöðuna
til náungans, ofbeldis, fjölskyldu, samlífs karls og konu,
samkynhneigðar, efnislegra verðmæta og klæðaburðar.
Sá raunveruleiki, sem birtist í afþreyingarefni fjölmiðla,
sérstaklega kvikmyndum, er oft ósannur. Verst er að áhorf-
andinn gerir sér ekki alltaf meðvitaða grein fyrir því.
Stjórnendurjjölmiðla úrskurða fivað sé Jtess
virði að míðla því. Peir hafa því mihið vald.
Einhver hafði á orði að ritstjórar
MorgunWflðsins vœm vflldflmestu menn lands-
ins. Sumir einkafjölmiðlar eru reknir til þess
að koma áframfærí ákveðinm
hugmyndafrceði. Aðrir fjölmiðlar stjómast af
gróðasjónarmiðum áns og sumar ánkartknar
sjónvarpsstöðvar.
Foreldrar kvarta oft yfir slæmum áhrifum ofbeldismynda á
börn sín. Mörg dæmi í samtlðinni eru um að börn slái eða
meiði félaga sína án þess að gera sér grein fyrir því að slíkt
hafi afleiðingar. Þau halda að þeir muni standa upp
ómeiddir á eftir eins og stundum er sýnt í kvikmyndum.
Skelfilegt dæmi úr fréttum síðustu vikna eru áhrif kvik-
myndarinnar „Natural Born Killers" sem Oliver Stone leik-
stýrði. Fjöldi morða er rakinn til þess að morðingjarnir hafi
framið ódæðisverkin eftir að hafa horft á hana. Tugir manna
voru drepnir í myndinni án þess að morðingjarnir væru
dæmdir fyrir verk sín. Þarna var dreginn upp veruleiki sem
ekki er sá sami og við lifum i.
Annað dæmi um áhrif fjölmiðla, sérstaklega sjónvarps-
stöðva, er áhugi þeirra á nýjum tískustraumum. Sýndar
eru myndir frá tískusýningum þar sem frægustu klæða-
hönnuðir sýna afurðir sínar. Okkur er trúað fyrir því að
þannig eigum við að klæðast næsta haust eða næsta sum-
ar. Klæðnaður þeirra er seldur fyrir háar upphæðir og
sjálfir njóta þeir mikillar virðingar. Hvers vegna er þetta
fréttnæmt? Hafa hagsmunaaðilar áhrif á þetta?
Tilhneigingin er að móta okkur öll í svipað form, gera
7