Heima er bezt - 01.01.1956, Side 27

Nr. 1-2 Heima 25
--------------------------------er bezt-----------------------------
rétti Englendinga til lagasetningar og skattlagning-
ar. Þegar Englendingar höfðu rétt nýlendnanna í
þessum efnum að engu, en skattlögðu þær eftir
geðþótta sínum, varð það að ráði, að nýlendurnar
sameinuðust um það, að senda Franklín sem full-
trúa sinn til Englands, til þess að reyna að kippa
þessum málum í lag. Hélt hann því til Englands
á ný árið 1764, og varð dvöl hans þar nú 10 ár.
Þegar til Englands kom, var honum þar vel tekið.
Hann átti fjölda kunningja frá fyrri dvöl sinni þar.
Lærðir menn höfðu mætur á honum, og voru marg-
ir vinir hans fullkomnir. Hann var eftirsóttur í
samkvæmum og heimboðum, og dvaldist oft lang-
dvölum á sumrum á landsetrum brezkra vina sinna.
Erlendir menn, sem til Englands komu, sóttu hann
heim og sendiherrar annarra þjóða tóku honum
sem væri hann einn úr þeirra flokki, svo miklu
fengu gáfur hans og persónutöfrar áorkað. En allt
um þessa velgengni, og þótt hann héldi á málum
þjóðar sinnar með frábærri festu og snilli, varð
honum lítt ágengt. Stjórnarherrarnir brezku tor-
tryggðu hann, þótt hann léti ekkert færi ónotað,
til þess að bera sáttarorð á milli landanna, og leit-
aði málamiðlunar í deilunum eins lengi og kostur
var, því að lengi var honum algerður skilnaður við
Bretland mjög fjarri skapi. Svo kom óvild ráða-
manna brezkra niður á honum, að stjórnin svifti
hann póstmeistaraembættinu, sem hann hafði haft
í um 20 ár. Óvildin milli þjóðanna þrútnaði stöð-
ugt, og loks sá Franklín að engu yrði þokað, og hélt
því heimleiðis árið 1775. Var þá svo komið, að sum-
ir ráðamenn í Englandi höfðu við orð að banna
honum vesturförina, og jafnvel varpa honum í fang-
elsi. En aðrir voru þeir, er sýndu honum fyllsta
traust og virðingu. Þannig var það í lávarðadeild-
inni ensku, þegar mál nýlendnanna voru þar á dag-
skrá, og einn lávarðanna hafði ráðizt mjög harka-
lega á Franklín, sem einn hættulegasta fjandmann
ríkisins, að Chatham lávarður fór um hann þeim
orðum, „að hann væri maður, sem öll Norðurálfan
ber virðingu fyrir og jafnar saman við Boyle og
Newton, hann er ekki einungis Englandi, heldur
öllu mannkyni til sóma“.
Þegar vestur kom, var Franklín ljóst, að fjand-
skapurinn milli Englands og nýlendnanna var orð-
inn svo magnaður, að ekki mundi lengur þýða að
leita um sættir. Hver viðburðurinn rak nú annan.
Vopnaviðskipti hófust milli nýlendubúa og Breta,
hinir síðarnefndu sendu skipalið vestur um haf, til
að kúga nýlendurnar til hlýðni, og loks 4. júlí 1776
auglýstu 13 fylki, að þau væri frjáls þaðan af og
ætluðu ekki lengur að eiga stjórn sína undir Bret-
um. Var Franklín einn þeirra manna, sem sömdu
frelsisyfirlýsinguna.
Þegar svo var komið málum, var Bandaríkja-
mönnum ljóst, að þeir myndu ekki af eigin ramm-
leik fá reist rönd við Bretum, og tóku að svipast
um hvar helzt væri liðveizlu að vænta. Varð það
að ráði að leita til Frakka í þeim efnum, og var
Franklín valinn til þeirrar farar af þjóðþingi fylkj-
anna.
Franklín var sjötugur að aldri, er hann tókst ferð
þessa á hendur. Ekki var hann nema lítillega mæl-
andi á franska tungu, en sagan segir, að hann hafi
lært málið til hlítar á leið sinni yfir Atlantshafið.
Tókst ferðin yfir hafið giftusamlega, þótt ensk her-
skip væru hvarvetna á sveimi, og myndu hafa heft
ferðir skipsins, hefðu þau náð færi á því. Ekki þarf
að orðlengja það, að í Frakklandi vann Franklín
hug og hjarta bæði almennings og virðingarmanna.
Stjórnarvöldin tóku málaleitun hans um beinan
stuðning við Bandaríkin fálega í fyrstu, en þegar
leið á, skiptu þau um skoðun, og 1778 kom svo, að
Frakklandsstjórn viðurkenndi sjálfstæði Bandaríkj-
anna og léði þeim allmikið fé, og studdi þau á ann-
an hátt, auk þess sem fjöldi sjálfboðaliða streymdi
til Ameríku, til þess að taka þátt í frelsisstríðinu.
Eftir að sáttmáli þessi hafði verið gerður við stjórn
Frakklands, gekk Franklín fyrir konung og helztu
fyrirmenn Frakklands, sem sendiherra Bandaríkj-
anna. Hefir franskur maður, sem ritað hefir um
atburð þann, skýrt svo frá, að mikill mannfjöldi
hafi fylgt Franklín, bæði Ameríkumenn og aðrir,
sem þyrptust að fyrir forvitnis sakir. Segir hann
svo: „Hærur hans silfurbjartar og ráðvendnissvipur
og viðhafnarleysi, bæði í klæðum og framgöngu,
ásamt mörgum öðrum hlutum merkilegum og ágæt-
um, sem áður voru kunnugir um æfi hans, — allt
þetta studdi hvað annað, honum til virðingar."
Sendiför Franklíns til Frakklands reyndist Banda-
ríkjunum hið mesta heillaráð. Því samtímis því,
sem hann sjálfur aflaði sér vinsælda og virðingar,
vann hann landi sínu og hið sama traust. Hann var
því sjálfkjörinn í hóp þeirra manna, er gerðu friðar-
samningana við England í lok frelsisstríðsins 1783,
og síðan var hann sendiherra Bandaríkjanna á
meginlandi Evrópu til 1785, og gerði þá marga
mikilvæga samninga fyrir hönd þjóðarinnar, sem
áttu drjúgan þátt í að tryggja henni sess meðal
hinna frjálsu þjóða heimsins.
Enda þótt Franklín drægist inn í deilumál, sem
Framhald á hls. 30.