Heima er bezt - 01.11.1956, Blaðsíða 2

KARL KRISTJÁNSSON:
Hátíbir
Nú eru hátíðir. Hvað eru hátíðir? Athugið orðið
sjálft: hátíðir.
Hátíðir eru stundir, sem ætlazt er til að séu öðrum
stundum meiri, eins og t. d. háfjöllin eru hólum og
fellum miklu hærri, — hvað þá dalnum.
Til þess er ætlazt, að hátíðisdagar gnæfi yfir aðra
daga og veiti mildu meira útsýni og unað en þeir. Hrífi
menn og hefji í geði.
Til liðinna hátíða eiga menn að geta horft af lág-
lendi venjulegra daga eins og tinda, sem ber við himin
og notið hefur víðsýnis af á sínum tíma. Og til ókom -
inna hátíða á að líta eins og fjalla, sem hlakkað er til
að lyfti ennþá hærra en fyrri hátíðir, gleðji ennþá
meira, veiti enn víðari sjónhring.
Enginn þekkir dalinn sinn fullkomlega, nema að hann
hafi gengið upp á fjallið og séð dalinn líka þaðan, —
fengið þá yfirsýn um dalinn, sem þaðan fæst.
Enginn þekkir heldur venjulega daga til hlítar, né
getur gert sér grein fyrir hversdagsleikanum, nema
að hafa lifað hátíðisdaga og notið þeirra. —
Nú spyr ef til vill einhver: Hvernig á að mæta til
hátíða? Hvernig eiga menn að búast til þeirrar fjall-
göngu?
Það gerir vitanlega hver með sínum hætti. Hver
maður þarf í þeim efnurn að vera hann sjálfur, — eins
og enginn getur verið annar en hann sjálfur, þegar
hann nýtur.
En til eru þó lögmál, sem allir menn verða að lúta,
í þessum efnum sem öðrum, af því að menn eru hver
öðrum alllíkir.
Ég hef að undanförnu verið að líta í bókina „Mann-
fundir". Hún er tekin saman af Vilhjálmi Þ. Gíslasyni
og er sýnisbók íslenzkra úrvalsræðna á eitt þúsund
ára skeiði, eða frá dögum Egils Skallagrímssonar og
allt til ársins 1948, en að vísu enginn núlifandi ræðu-
rnaður tekinn í safnið.
t bókinni eru ýmsar hátíðaræður; þar á meðal Krists-
minni, flutt á hátíð á 15. öld.
í þessari gömlu ræðu er blátt áfram og einfaldlega
sagt fyrir um það, hvernig rnenn skuli haga sér til þess
að njóta hátíðarinnar.
Forskriftin er á þessa leið:
„Veri menn glaðir og góðmannlegir, góðgjarnir og
grandvarir, siðsamir og siðvandir, sannorðir, sáttgjarn-
ir, hugprúðir og hjartaglaðir, kurteisir og kátínufullir,
og hafi það jafnan til gamans, er góðum sæmir, syngi
vísur og kveði.“
Ennfremur segir þar:
„Sjáist um glaðlega, svarið öllu af hófi, hryggist
menn eigi, en hlægi þó varlega. Biðjum guð hann bjargi
oss öllum. Þiggjum þakksamlega það, sem guð lánar,
neytum svo lánsins, að lofið hans eigi dvíni, því allt
er nógu gott í garðinum meðan guð er í fulltingi. Með
Kristninni skulum vér svo fara sem siður er góðra
manna. Högum svo minninu sem háttur er í landinu. —
Gleðji maður mann....“
Síðan þetta var mælt eru fimm hundruð ár liðin.
Samt sem áður eru þessi fyrirmæli um hátíðahöld
ennþá í fullu gildi.
Glaðir eiga menn atíð að verci á hátíðum, — hjarta-
glaðir, siðavandir, sáttfúsir, hugprúðir, — hlæja þó var-
lega, — svara hóflega. — Skyggnast eða „sjást umu. —
„Sjást um“ hvaðan? Auðvitað af sjónarhæðum há-
tíðanna, sem eru hafnar yfir láglendur venjulegra daga.
Og svo er áminningin: „Gleðji maður mann.u Er það
ekki enn þann dag í dag hið gullna boðorð mannlífsins,
ef hátíð skal halda.
Loks er svo þetta: „Högum svo minninu (þ. e. hátíð-
inni), sem, loáttur er í landinu.u
Mennirnir eru furðu líkir því, sem þeir voru fyrir
fimm hundruð árum; það sannar ræðan. En hátturinn
í landinu er breyttur. Og hátíð skal halda — svo sem
hinn vitri ræðumaður sagði, — eins og hátturinn er í
landinu. Annars verður engin hátíð.
Okkur, sem erum komnir nokkuð á aldur, hættir til
þess að sakna um of liðna tímans, sem hefur á okkar
ævi skyndilegar og gjörsamlegar en nokkurntíma áður
á jafn stuttu tímabili í sögu mannkynsins umhverfst
að háttum í „nýjan tíma“.
Við söknum þess meðal annars, að laufabrauðinu og
jólakökunni er ekki tekið með eins miklum fögnuði
og fyrrum.
F.n auðvitað stafar þetta af því, að tertan er góm-
sætari og ljúffengari og jólakakan er orðin hversdags-
leg. En ber ekki að gleðjast yfir því, að lærst hefur að
búa tertuna til, og efnahagur almennings leyfir dýrari
brauðgerð en fyrrum.
Það er oft vitnað í kvæði Matthíasar Jochumssonar
unt jólagleði hans sem barns, þegar hann í lágreistu
baðstofunni að Skógum „sviptur allri sút“ sat með jóla-
gjöfina sína: „rauðan vasaklút“. Og víst er hin auð-
342 Heima er bezt