Heima er bezt - 01.04.1958, Blaðsíða 11

Gtsli Helgason, Shógarger&i:
FRA PALI
Páll þakkar fyrir góðgerðir.
F^ráfærur voru almennar hér austanlands fram
yfir aldamót. Þá var líka siður að stía ánum
vikutíma eða vel það, áður en lömbin voru
tekin undan og rekin á fjall. Var það gert til
þess að missa ekki ærnar til afrétta. Víða voru beitar-
hús. Voru ærnar þá reknar þar inn og lömbin öll tínd
í eitt húsið, en ánum síðan hleypt út og þær látnar
hlaupa um stekk, sem kallað var, yfir nóttina. Ef ekki
voru til beitarhús, var til rétt einhvers staður alllangt
frá bænum og smákofi við hana fyrir lömbin. Var þá
ánum stíað þar. Ævinlega var farið tveimur eða þrem-
ur tímum fyrir venjulegan fótaferðatíma á stekkinn,
því að ekki þótti fært að svelta lömbin mjög lengi,
Ærnar voru þá reknar inn, og mjólkað að mestu úr öðr-
um spenanum. Síðan var lömbunum hleypt út. Það tók
jafnan talsverðan tíma, að koma rétt saman ám og lömb-
um, einkum fyrst, og þurfti nokkurt mannráð til, ef
æmar vora margar.
A síðustu áratugum 19. aldar bjó Eiríkur Eiríksson
á Vífilsstöðum í Elróarstungu. Hann var ágætur bóndi,
gestrisinn og greiðamaður mikill. Páll og Eiríkur voru
vinir mildir, eins og þessi vísa ber vitni um:
Hleypi ég í huga glöðum
heim að gömlu Vífilsstöðum,
því Eiríkur minn á nú vín.
En viðmótið hans er víni betra
og vináttan hans níu vetra
er einhver bezta eignin mín.
Svo bar það við eitt sinn á stekkatíma, þegar Eiríkur
kom út árla morguns ásamt fólkinu, sem hann hafði
með sér á stekkinn, að hann sér tvo reiðhesta Páls í tún-
inu. Hann lítur þá inn í svefnhús gesta, sem var uppi á
skemmulofti, og sér Pál steinsofandi. Hann sækir inn í
búrið brauð, kjöt og smjör, og setur diskinni á borðið
ásamt brennivínsflösku. Líka lætur hann þar könnu
með sýrublöndu, ef vinurinn kynni nú að vakna með
brennivínsþorsta, þá gat blandan komið sér vel. Síðan
fór Eiríkur með fólki sínu á stekkinn og lofaði hestun-
um að bíta í túninu.
Þegar Eiríkur kemur heim aftur, eru hestarnir horfn-
ir. Hann fer að gá upp á loftið. Páll er líka horfinn, en
maturinn og vínið ósnert, en miði er á diskinum og á
hann krotað:
ÓLAFSSYNI
Bakkus og blanda,
brauðið, kjöt og smér
hjá mér hér standa,
hamingjan færði mér. —
Sár þó sultur erti
og sérhver hörmungin —
að ég ei það snerti
einn í þetta sinn.
Þér ég reiðist, það ég finn,
þú vilt leiða í freistni inn,
svo missi heiður síðast sinn
sjálfur hreppstjórinn.
Páll hefur verið þreyttur og hestarnir svangir, þegar
hann kemur um nóttina og hyggst hvíla sig stundar-
korn. Þekkir gestarúmið og fleygir sér þar út af, en er
samt á hraðri ferð. Svo vaknar hann þarna við alls
nægtir. Þykir þetta býsna broslegt ævintýri, og vill þó
gera það enn broslegra með því að bregðast svona við.
Þetta hefur verið á árunum 1862—66. Þau ár var
hann búsettur uppi á Völlum, og þar var hann hrepp-
stjóri, en aldrei í Tunguhreppi.
Vinnukona var eitt sinn hjá Páli, sem Guðfríður hét.
Hún var stór og fönguleg og hefur líkast til verið dug-
leg, því að um hana kvað Páll þetta:
Ef hún Guðfríður gengur út,
góða vinnukonan mín,
ég skal á vænan kaupa kút
koníak og brennivín.
Guðfríður þótti vergjörn nokkuð. Hún var samtíða
á Hallfreðarstöðum manni, sem Halldór hét Karvelsson.
Hann hafði spvrnt fjölum úr gafli rúmsins, en hinum
megin var svefnhús kvenna. Páll fékk smið til að lag-
færa þetta og fleira, sem hann var að sýna honum, að úr
lagi væri gengið. Þegar hann sýndi honum skilrúmið,
sagði hann:
Gegnum þetta gat er kropið,
gaflinn sprengdur frá.
Halldór liggur hér við opið,
hvernig lízt þér á?
Hvort sem það var nú þessu að kenna eða ekki, þá
áttu þau barn saman, Halldór og Guðfríður. Mun það
hafa fæðzt andvana. Halldór fór litlu síðar til Ameríku.
Heima er bezt 121