Heima er bezt - 01.04.1958, Blaðsíða 31

HEIMA___________
mzt BÓKAHILLAN
Islenzk bygging. Rcykjavík 1957. Norðri.
1 bók þessa hefur verið safnað myndum a£ öllum þeim helztu
byggingum, sem Guðjón Samúelsson húsameistari teiknaði og sá
um að reistar væru. Benedikt Gröndal ritstjóri hefur annazt um
myndaval og sarnið texta þeirra, en Jónas Jónsson, fyrrv. ráðherra
skrifar ritgerð um Guðjón, list hans og brautryðjandastarf í ís-
lenzkri húsagerð. Er ritgerð Jónasar í senn skemmtileg og fróðleg.
En einkum er hún mikils virði vegna þess skilnings og náinna
kynna, sem hann hafði af Guðjóni og starfi hans frá upphafi. Þó
má vera, að vinátta hans og aðdáun á listamanninum setji svip
á dóm hans, en hins vegar gefur það ritgerðinni allri þann hug-
næma blæ og lífsanda, sem annars vantar allt of oft í íslenzkar
ævisögur og ritgerðir um störf rnanna.
Mikið var deilt um Guðjón Samúelsson og störf hans rneðan
hann var enn á lífi. Svo mun og vafalaust verða í framtíðinni,
því að verk hans munu standa um langan aldur. En aldrei verður
deilt um hin óvenjumiklu afköst hans, margþætta hugkvæmni og
heiðarleik og vandvirkni í starfi. List hans verður að dæmast eftir
því, sem hann hefur bezt gert, og þegar vér flettum þessari bók,
vektir það ef til vill mesta undrun, hversu mörg fallegu húsin eru,
sent hann hefur teiknað.
J. J. talar um þrjár stílgerðir Guðjóns Samúelssonar, hefð-
bundna stílinn, hallarstílinn og lýðveldisstílinn. Sú skipting á
verkum hans er rökrétt og handhæg þeim. sem vilja kynna sér
verk Guðjóns. Enda þótt ég ætli mér ekki þá dul að dæma eða
spá um húsagerð, þætti mér samt sennilegt, að hús þau, sem
teiknuð eru í lýðveldisstílnum, mvndu í framtíðinni þykja mest
um verð allra hinna mörgu verka hins stórvirka húsameistara.
Öll ytri gcrð bókai innar er falleg, og eiga höfundar og útgef-
andi þakkir skildar fyrir að hafa gert svo vel minningu hins fyrsta
íslenzka húsameistara, og að gefa alþjóð kost á að kynnast verkum
hans á handhægan hátt.
Pálmi Hannesson: Landið okkar. Reykjavík 1957.
Mcnningarsjóður.
Ekki lék það á tveimur tungum að Pálmi Hannesson var einn
hinn allra vinsælasti útvarpsfyrirlesari þjóðarinnar, meðan hans
naut við. Fór þar saman fagurt mál, þýtt tungutak og lifandi efn-
ismeðferð, sem alla fýsti að heyra.
En þótt Pálmi hefði þannig betra vald á tungu vorri en allur
þorri samtíðarmanna vorra, þá vannst honum lítt tóm til að sinna
ritstörfum. Olli því bæði annasamt starf og óvanaleg vandvirkni
lians í meðferð máls. Veit ég fáa þá, sem meir unnu tungu vorri
og báru fyrir henni dýpri virðingu. Dró það mjög úr ritstörfum
hans.
Menningarsjóður hefur nú hafið útgáfu á ritum Pálma Hann-
essonar, og kom fyrra bindið út sl. haust. Hefur Jón Eyþórsson
búið jtað til prentunar. 1 því eru aðallega útvarpserindi, og fjalla
flest þeirra, eins og nafnið bendir til, um fsland og náttúru þess.
Nokkrar greinar eru þó um erlend efni og almenn náttúruvísindi.
Enda þótt greinar þessar flytji ekki mikið af nýjum fróðleik eða
sjálfstæðum athugunum og rannsóknum, er þó að þeim hinn
bezti fengur og unun að lesa þau sakir þess, hvernig efnið er á
borð borið. Það er erfitt að gera upp á milli einstakra erinda og
greina svo jafngóð eru þau. En þó þykir mér, sem frásagnarlist
höfundar nái sér allra bezt í eldgosalýsingunum, bæði þeim inn-
lendu og erlendu, og þó ef til vill allra bezt í lýsingu Öskjugoss-
ins. Hins vegar bera greinarnar um Jónas Hallgrímsson af í inni-
leika og þýðum blæbrigðum stílsins. Hefur fátt eða ekkert verið
betur ritað um Jónas og af næmari skilningi en þessar greinar
l’álma. Sýna þær ljóst, að Pálma var eigi síður sýnt að ræða og
rita um menn og bókmenntir en náttúruvísindi. 1 stuttu máli
sagt: erindin eru öll hvert öðru betra og vænlegra til fróðleiks og
yndis þeim, sem unna íslenzkri tungu og íslenzkum vísindum.
Gunnlaugur Bjömsson: Hólastaður. Reykjavík 1957.
Norðri.
Rit þetta er gefið út í tilefni af 75 ára afmæli Hólaskóla sl. ár.
Er þar fyrst staðháttalýsing, síðan söguágrip Hólastóls, kirkjunn-
ar og jarðarinnar. Ágrip þetta er stuttort en greinargott og gefur
liugmynd urn megindrætti þessarar sögu.
Langmestur hluti bókarinnar er hins vegar, eins og vænta mátti,
saga búnaðarfræðslunnar og Hólaskóla hins nýja. F.r hún rakin
af nákvæmni, greinargóð og full fróðleiks um það merkilega starf,
sem unnið hefur verið á hinu forna höfuðbóli síðustu 75 árin.
F.nda mun höfundur vera flestum eða öifum mönnum kunnugri
því starfi og jafnkunnur að vandvirkni í frásögn. En allt um
hinn mikla fróðleik fæ ég ekki varizt því, að ég sakna frásagna
af skólalífinu sjálfu. Trúi ég vart öðru, en að höf. sjálfur eða þá
gamlir Hólasveinar hefðu haft þaðan ýmsar sögur að segja, sem
brugðið gætu upp svipmyndum úr lífinu og starfinu innan skóla-
veggjanna. Sögulegar staðreyndir eru nauðsynlegar, en þegar um
er að ræða lifandi stofnun eins og skóla, þá gerast þar margir
hlutir, sem lesandann langar til að kynnast og fróðleikur er í, þólt
ekki sé það í skýrslur skráð.
En bókin er myndarleg og að henni unnið af alúð og þekkingu
og verður hún kærkomin öllum, sem hug hafa á íslenzkri búnað-
ar- og skólasögu.
Bjami Sæmundsson: Fiskarnir, 2. útgáfa. Reykjavík
1957. Menningarsjóður.
Það var stórviðburður í íslenzkri bókaútgáfu og vísindastarf-
semi, er Bjarni Sæmundsson lét fyrstu útgáfu af Fiskunum frá
sér fara 1926. Þar var í fyrsa sinn á íslenzkri tungu gefin nákvæm
lýsing allra þeirra fiska, sem fengizt höfðu úr sjó við ísland og
auk þess gerð grein fyrir lifnaðarháttum þeirra og útbreiðslu og
það, sem merkilegast var, að bókin var að langmestu leyti samin
eftir reynslu og rannsóknum höfundarins sjálfs. Enn hafði bókin
það til síns ágætis, að höfundur sameinaði þar vísindalega starfs-
aðferð og nákvæmni við alþýðlega frásögn, svo að bókin fékk
jafnmikið gildi og var jafnkærkomin í hópi vísindamanna, sem
við þessi fræði fengust, og meðal fiskimanna og alls almennings,
sem fræðast vildi um fisk og fiskveiðár. Er óhætt að fullyrða, að
fáar eða jafnvel engar þjóðir eiga bækur um lík efni, er svo vel
Heima er bezt 141