Heima er bezt - 01.08.1978, Síða 4

GÍSLIJÓNSSON:
„Ofbeldið er vöm
hins veika“
í heimsókn hjá húmanistanum
Þórleifi Bjamasyni
Smekkvísi listamannsins, hirðusemi reglumannsins,
alúð og kostgæfni bókasafnarans, allt þetta andar
á móti mér og orkar á mig til þæginda, þegar ég
kom til Þórleifs Bjarnasonar rithöfundar, þar sem
hann býr í lítilli afgötu á Norðurbrekkunni, Kolgerði 3.
— Af hverju Þórleifur, varstu skírður það, með ó-i?
— Þetta er eins og hvert annað fikt. Ég byrjaði á þessu í
Kennaraskólanum, og Magnús Helgason hvatti mig
heldur til að halda þessu, annars sagði hann Þolleifur. Ég
hef svo haldið þessu. Það er ekki frá foreldrunum. Mér
þótti þetta hljómfegurra að heyra og svipmeira að sjá.
Vestur á Homströndum báru margir fram Þolleifur, og
einn besti vinur minn, Guðmundur Hagalín, ber þannig
fram. Bölvaður prakkari ertu, Þolleifur minn!
Nú sé ég allt í einu að viðmælandi minn er leikari, enda
hafði ég eitthvað lesið um það áður.
— Jú, það var dálítið sérkennilegt mál á Hornströnd-
um í mínu ungdæmi, en þetta vita allir sem eitthvað
Bœjarrústir í Hœlavík
fylgjast með íslenskri tungu. Menn sögðu heyrdi og
hardur og jafnvel móðir mín sagði hafdi og gerdi.
Sléttuhreppur var hvað fjölmennastur um 1930, um 500
manns, það var mikil vélbátaútgerð og margt fólk á Sæ-
bóli, Aðalvík, Látrum og Hesteyri. Mótorbátarnir komust
allt upp í 10 í þessum smáþorpum. En ég er alinn upp á
sveitabæ á svörtustu Homströndum, alveg út við Hæla-
víkurbjarg. Frá bernskuminningum minum hef ég sagt í
bókinni Hjá afa og ömmu, t.d. þegar ég elti hrafninn. Þá
hef ég líklega verið á þriðja ári. Gáfurnar voru að vonum
ekki miklar, enda villtist ég undir eins og hús skyggði á
bæjardymar. Ég hef líka skrifað þar um frænda sr. Jóns
Auðuns, og segir hann í minningabók sinni að ég gefi af
honum sanna og trúverðuga mynd. En gáðu að því, að í
svona minningabókum er ekki allt blákaldur veruleiki, ef
hann er þá einhver til. Sá sem segir frá, lýsir því hvemig
atburðir og fólk orkuðu á hann, og engir tveir segja eins
frá sama atburði, því að þeir upplifa hann sinn með
hvorum hætti. Það má ekki líta á minningabækur sem
steindauða staðreyndatínslu. En sumir menn standast
ekki reiðari en ef finna má „villur“ í slíkum bókum. Og
hvað er veruleiki og hvað er sannleiki?
— Um hvað dreymdi þig í bernsku?
— Ja, mig dreymdi mikið til bóka. Það var svo ein-
kennilegt, þegar mér opnaðist heimur ljóðsins. Ég var
seinn að læra að lesa, ég var kominn á 9. ár, þegar ég varð
læs. Mér þótti nefnilega fyrirhafnarminna að láta segja
mér sögur en pæla í að lesa sjálfur. En svo varð ég læs á
Njálu. Það var svo einkennilegt. Afi hafði sagt mér kafla
úr sögunni, en þó aldrei um fall Gunnars, en bókina fékk
ég ekki. Það var tilgangslaust að biðja hann um að láta
slíkan dýrgrip í hendur á ólæsum óvita. Hvað skal blind-
um bók, sagði afi. En amma varð samsærismaður minn,
og ég „stal“ Njálu með samþykki hennar. Ég paufaðist í
sögunni öðru hvoru allt sumarið, og það undur gerðist um
haustið að ég var fljúgandi læs, og það varð mikið upplit í
baðstofunni. Hvað hafði eiginlega gerst, hafði kraftaverk
252 Heima er bezt