Heima er bezt - 01.08.1978, Síða 28

Fyrir rétt liðlega eitt hundrað árum (1877) kom út ljóða-
bók sem bar heitið Svanhvít og fékk strax afbragðs við-
tökur. Þetta voru þýdd ljóð eftir skáldin Matthías Joch-
umsson og Steingrím Thorsteinsson. Matthías þýddi að
meginhluta eftir Norðurlandaskáld. Steingrímur mest
eftir þýsku- og enskumælandi höfunda. Bók þessi var ekki
stór en-þó ótrúlega fjölbreytt að efni; hún flutti söguljóð,
ástarkvæði, trúarljóð, ádeilur, ættjarðarkvæði, baráttuljóð
og þjóðvísur. Hér komust menn í kynni við kveðskap
höfuðskálda svo sem Goethes, Schillers Runebergs og
Byrons, að ógleymdum Skotanum Robert Bums sem sagt
er að Steingrímur hafi dáð mjög í æsku og boðskapur hans
fyllti ávallt stórt rúm í hjarta hans og braust fram í mörgu
Ijóðinu, eftir því sem Hannes skáld Pétursson heldur fram
í ýtarlegri ævisögu um Steingrím. Roberts Burns hefur
áður verið lítillega getið í þessum þætti og skal engu við
það bætt hér. í Svanhvít birtir Steingrímur þýðingu sína á
ljóði Bums Því skal ei bera höfuð hátt? Mig langar til að
birta þessa þýðingu Steingríms því ég tel að margar
meitlaðar og hnitmiðaðar setningar hans hafi fest svo í
minni fólks að áhrifa þeirra gæti í ýmislegri orðræðu enn í
dag, svo sem það að maðurinn sé gullið þrátt fyrir allt —
og fleira í þeim dúr.
ÞVÍ SKAL EI BERA HÖFUÐ HATT?
Því skal ei bera höfuð hátt
í heiðurs-fátækt, þrátt fyr’ allt?
Svei vílsins þræl; — þú voga mátt
að vera snauður þrátt fyr allt,
þrátt fyr allt og þrátt fyr allt,
þreytu, strit og baslið allt,
allt hefðarstand er mótuð mynt,
en maðurinn gullið þrátt fyr allt.
Þó fæðið okkur fáist spart
og flíkur aumar, þess kyns allt,
en flónum matsæld, mungát, skart,
er maður maður, þrátt fyr allt,
þrátt fyr allt og allt og allt,
ofskraut, fordild, þess kyns allt,
hver heiðursmaður, allslaus eins,
er á við konung þrátt fyr allt.
Sjá lávarðs-durginn darka um láð
með dramb og glys og þess kyns allt,
þó mannmergð stór sé honum háð,
er herrann glópur þrátt fyr allt.
276 Heima er bezl
Þrátt fyr allt og allt og allt,
alstirnd brjóst og þess kyns allt,
hver ágæt sál, í anda frjáls,
mun að því hlæja þrátt fyr allt.
Þó kóngur greifa kjósi og jarl
úr knapa sveit — og þess kyns allt,
á miklu hærri hefðarpall
kemst heiðursmaðurinn þrátt fyr allt,
þrátt fyr allt og allt og allt,
upphefð, nafnbót, þess kyns allt,
hið innra verð og vitund þess
er vegsemd meiri en þess kyns allt.
Því biðjum við, sú veitist tíð,
að verða mun það þrátt fyr allt,
að vit og drenglund sigri um síð
í sannleiks stríði þrátt fyr allt,
þrátt fyr allt og þrátt fyr allt,
mun þetta verða um heimsból allt,
að maður manni bindist blítt
með bróðurhendi þrátt fyr allt.
Ekki verður um það deilt að þýðingar erlendra ljóða er
nokkur bókmenntaviðburður og stækkar sjónhring
skáldskapar. En hvað um viðtökur almennings? Mörg
þýddu ljóðin hafa náð miklum vinsældum, einkum ef
þeim hafa fylgt geðfelld lög. Svo er um ýmsar
Heine-þýðingar góðskálda, t.d. Jónasar Hallgrímssonar á
Stóð ég útí tunglsljósi sem er orðið íslenskt í vitund al-
mennings. Þá má nefna vinsældir þýðinga Steingríms
Thorsteinssonar og Benedikts Gröndals o.fl.
Áður hefur verið drepið á það í þessum þætti að það
hafi verið hinn létti og þjáli bragarháttur Heines sem félli
svo vel að hugsun og geði íslenskra góðskálda og freistaði
þeirra til þýðinga. En þrátt fyrir einfalt snið ljóða Heines
er ekki hlaupið að því að þýða hann yfir á þjóðtungur
snurðulaust, eftir því sem hinn snjalli ljóðaþýðandi, Helgi
Hálfdánarson, heldur fram af mikilli rökvísi í ritgerð,
Heilsaði hún mér drottningin, sem ég las eigi fyrir löngu Og
var víst upphaflega flutt sem erindi á fundi með nokkrum
stúdentum. Helgi segir m.a.: „ ... Fátt er talið auðveldara
en að snara Heine, svo einfaldur í sniðum sem hann er og
blátt áfram. Og fyrir bragðið hafa hlaðizt upp á ýmsum
þjóðtungum heilar fjalldyngjur af leirburði í nafni Heines.
Jónas vissi hvað hann söng þegar hann þýddi Nœturkyrrð
á fomyrðislag, en orti sjálfur Annes og eyjar á Hein-
es-hætti.“
Eitt allra kunnasta Heines-ljóð í íslenskri þýðingu er
Lorelei Steingríms Thorsteinssonar og því fylgir hið seið-
magnaða lag F. Silchers sem þekkt er um allan heim. Ég
hef fyrr gert það til skemmtunar og fróðleiks að bregða
upp fleiri en einni þýðingu á sama ljóðinu, ef ég hef vitað
um að lesendur þekktu lagið. Enn langar mig að bregða á
leik og birta þýðingar þeirra Steingríms Thorsteinssonar
og Magnúsar Ásgeirssonar á hinu fræga Lorelei-ljóði
Heines.