Heima er bezt - 01.08.1978, Blaðsíða 16

STEINDÓR STEINDÓRSSON FRÁ HLÖÐUM:
Hlaðir í Hörgárdal
Norðlenskt sveitaheimili í byrjun 20. aldar
Framhald.
Engjaslátturinn leið áfram viðburðalítill. Bundið var
hverju sinni, þegar nóg hafði safnast í heilan bindingsdag.
Meira var ekki safnað á engjunum, nema ef óþurrkar
gengu. í mikilli rigningatíð varð oft að binda votaband
heim á tún, einnig var þá þurrkað á hólunum í engjunum,
Grænhólunum, Krókhólunum, Kaffihólnum o.fl. Þangað
var styttra að flytja votabandið. Er mér einkum minnis-
stætt sumarið 1917. Þá gekk í þráláta óþurrka um Höf-
uðdag, og þomaði ekki strá fyrr en milli gangna. Síðustu
vikuna fyrir göngumar var bundið votaband á hverjum
degi. Allir hólar í enginu voru þaktir flekkjum, og mikið af
túninu. Þegar þurrkurinn kom, var heyið fljótt í þurrkinn,
og náðist það allt á þeim fjórum dögum, sem þurrkurinn
stóð. En eftir var þá að binda heim nokkra bólstra suður í
engjum. Voru þeir hirtir í snjó, því að aldrei leysti til fulls
eftir göngur.
Eins og fyrr getur voru hlöður við öll hús, en einnig
þurfti að láta fúlgur við þar. Leitast var við að jafna
heyinu eftir gæðum að húsunum. Þó var ætíð valið best að
lambhúsunum, vel verkað, lystugt úthey, en töðu fengu
lömbin hinsvegar ekki. Þegar lokið var að bera upp heyin
vom þau tyrfð samstundis, ef unnt var. Þau, sem sneru
hlið að hlöðunni, voru höfð hæst í miðju, og var þá tyrft
frá báðum endum, og torfinu lokað með stórum torfum á
miðju kolltorfunni. En þau hey sem sneru stafni að hlöðu
voru hæst við hlöðuna og voru þau tyrfð frá lægri endan-
um. Nokkrum dögum eftir að heyin voru þakin var hlaðið
fyrir þau eða „gert utan að þeim“, þó ekki fyrr en þau
höfðu sigið verulega. Hlaðið var fyrir heyin með torfu-
skekklum þeim, sem safnast höfðu fyrir frá tóttunum. Ef
þau voru ekki fullsigin, þegar hlaðið var fyrir, þurfti oft að
laga torf og hleðslur. Loks var borið grjót á heyin og
stundum sett á þau sig, þ.e. tré eða plankar voru bundin
saman með löngum böndum, sem lágu yfir mæni heysins,
en trén lágu lárétt með hliðum þess, og var oft borið á þau
grjót til að þyngja þau. Þetta var gert til að verjast veðrum.
Ætíð var nokkuð af túninu „slegið upp“. Var það ýmist
gert á regndögum, eða gripið var í uppsláttinn á morgn-
ana, áður en farið var á engjar. Þegar lokið var að hirða
hána, var kúnum beitt á túnið.
Dálítið var heyfengur misjafn eftir árferði, en minna
þó, en mátt hefði vænta, því að höfð voru öll útispjót um
að afla slægna. Um nokkur ár hafði Stefán einnig bú á
Grjótgarði, sem að vísu var lítil heyskaparjörð, en beitar-
jörð góð. Þá hafði hann um nokkur ár engjaspildu á Ein-
arsstöðum í Kræklingahlíð, og voru heyjaðir þar 80-100
hestar. Auk þessa voru fengnar slægjur að láni á Möðru-
völlum, Lóni og Dagverðareyri. Með þessu öllu tókst að
sarga upp 500-600 hestum af útheyi, en taðan var 300-350
hestar. Var ætíð fullsett á þessi hey. Heyskap var haldið
áfram fram yfir fyrstu göngur, ef nokkurn engjablett var
að fá, og oft var helst hægt að fá lánað.engi þá, þegar
nágrannamir höfðu séð með vissu, hvað þeir máttu missa.
Aldrei man ég þó að verið væri að ráði við heyskap eftir
síðustu göngur, enda naumast unnt vegna annarra haust-
starfa.
Þá þykir mér hlýða að skjóta inn kafla um heyvinnu og
heyskaparmál, eftir því, sem ég best man.
Þegar sláttur hófst var byrjað á því að losa bœinn, þ.e.
slá umhverfis hann. Þar sem slétt var, var sleginn Þrœla-
slátíur, þegar hver sló skárann á fætur öðrum. Væru tveir
skárar slegnir hver á móti öðrum, hét það að fara á kerl-
ingu eða slá alskœru. Naumast var í það lagt, nema þar
sem lítil voru grasþyngsli og aldrei á túni. Þar sem illa var
sprottið, en þótti þó vert að slá blettinn var það kallað að
aflita eða flensa yfir. Stundum var talað um að höggva,
einkum í krappaþýfi. Ólögulegur sláttur hét að hjakka. Ef
hólmar voru afmarkaðir í slægjulandinu, hét sá hólma-
skítur, sem síðastur var með sinn hólma. Ljáirnir voru
dengdir eða klappaðir, þ.e. blaðið var slegið fram með
þunnum hamarsmunna, hét hamarinn klappa. Sumum
hætti til að beygla eggina, og hét það að vilpa eða kilpa, en
eggin átti í senn að vera slétt og jafnþunn. Sá hluti ljá-
bakkans, sem stóð aftur af blaðinu hét grashlaup, en þjó,
það sem gekk upp í hólkana. Ekki þótti gott að brýna of
lengi í einu. Þótti það bera vitni um hylskni við sláttinn og
skemma eggina í ljánum. Aldrei mátti skilja við orf og ljá
án þess að brýna ljáinn, því á þá kom skrattinn og skeit í
eggina.Við slátt, þar sem sandur var í rót, settist skán
neðan á ljáblaðið, og hét þá, að ljárinn barkaði.
264 Heima er bezt