Heima er bezt - 01.07.1985, Blaðsíða 8

ÚTVARPSÞÆTTIR
Mér hefur lengi ofboðið, hve saga íslenskra kvenna er lítt
kunn. Hver ný kynslóð þeirra fær það á tilfinninguna að
hún sé að taka við öllu á jafnsléttu, og þegar ljósmæðraritið
var komið á frágangsstig leitaði það afar sterkt á mig að
draga fram eitthvert úrtak úr ævi og starfi kvenna. Áður
hafði ég unnið að gerð útvarpsþátta og lýsti mig nú reiðu-
búna til að vinna verkefni af þessu tagi. Tilboði mínu var
tekið af forráðamönnum Ríkisútvarpsins og haustið 1983
hóf ég vikulega hálftíma þætti um ævi og störf íslenskra
kvenna. Fjallaði ég nær eingöngu um konur sem uppi voru
á því bili að þær gætu hafa verið mæður, ömmur og lang-
ömmur nútímafólks. Ég hélt þáttagerðinni áfram næstu tvo
vetur, eða til vors 1985, urðu það 53 þættir þar sem ég sagði
frá milli 70 og 80 konum. Fljótt kom í ljós að þetta út-
varpsefni átti hljómgrunn hjá hlustendum, uppörvun og
ábendingar komu víða að og stundum var líkast símatíma
heima hjá mér eftir lok þáttar. Tímafrekast getur verið að
finna heimildir um konurnar og hefur aðaluppspretta mín
verið á Landsbókasafni í blöðum og tímaritum, en einnig
ræddi ég við ættmenni kvennanna og fólk þeim kunnugt.
Þessir þættir mínir um íslenskar konur eru ekki eiginleg
sagnfræði, heldur kennileiti sem ég dreg fram til að benda á
að þarna sé óskráð saga. Vegna eindreginna áskorana réðst
ég í, ásamt nokkrum félögum mínum, að gefa fyrstu þætt-
ina út fyrir jólin 1984. Nú er í fullum gangi undirbúningur
annars bindis og ef það fær álíka viðtökur og hið fyrsta, er
efni fyrir hendi í það þriðja.
Margir virðast halda að fátt sé til frásagnar af konum og
jafnvel að fáar dugmiklar og eftirtektarverðar konur hafi
verið uppi, en reynslan er hins vegar sú, að konurnar eru
hvarvetna sem eitthvað er að gerast og helst ævinlega að
lyfta Grettistökum. Þegar ég hætti útvarpserindunum voru
fleiri konur á lista hjá mér en þegar ég byrjaði. Það er ekki
auðvelt að taka eina konu út úr, þegar meta skal hvenær
mér hefur fundist ferill dreginn fram í dagsljósið sem að
ósekju hafði fallið í gleymsku. Hins vegar hef ég alltaf verið
heilluð af dr. Björgu Þorláksson, bæði lesið eftir hana og
heyrt mjög um hana talað. Ævi hennar er stórkostleg, þótt
nafn hennar hafi að ófyrirsynju að mestu legið í þagnar-
gildi. Björg var sennilega fyrsta hámenntaða íslenska kon-
an og afkastamikill vísindamaður. Hún varði doktorsrit-
gerð sína í lífeðlisfræði við Sorbonne-Háskólann í París 17.
júní 1926, fyrst Norðurlandabúa við þann fræga skóla og
fyrsta íslenska konan sem náði þeirri menntagráðu.
RAUÐSOKKAHREYFINGIN
OG KVENRÉTTINDAFÉLAGIÐ
Hvort sem það er meðvitað eða ekki, þá hef ég skipt ævi
minni upp í tímabil og tel raunar að fólk ætti að stefna að
því ef kostur er. Það veitir endurnýjun, áhersluatriði
,,Úr ævi og starfi íslenskra kvenna 1“ kom lit 15. desember 1984
og var fyrsta eintakið afhent stjórn Kvenfélagasambands Islands
en frá því kom eindregin áskorun um að gefa samnefnd útvarpser-
indi Bjargar Einarsdóttur út á prenti. Við Hallveigarstaði út-
gáfudaginn talið frá vinstri: höfundur, Stefanía María Péturs-
dóttir, Sólveig Alda Pétursdóttir og María Pétursdóttir formaður
KÍ.
breytast og leiðir oft til kynna af nýju fólki, en fátt er eins
gefandi og mannleg samskipti. Ég reyndi að taka mikinn
tíma fyrir börn mín þegar þau þurftu á því að halda, það er
ábyrgðarhluti að stofna til nýrra einstaklinga og barnið
getur aldrei beðið, þess tími er nútíðin. En þegar börnin
voru komin vel á veg fannst mér tímabært að sinna öðrum
áhugamálum mínum og tók að gefa mig að félagsstörfum.
Haustið 1972 kom í heimsókn til mín ung kona, Ragna
Steinunn Eyjólfsdóttir frá Gillastöðum í Reykhólasveit.
Þarna var hún að fara á fund hjá Rauðsokkahreyfingunni
og bauð mér með. því á dagskrá var að Vilborg Sigurðar-
dóttir læsi úr prófritgerð sinni um stöðu kvenna á fslandi,
og aðdragandann að réttindaheimt þeirra. Mér fannst
áhugavert sem þarna var á seyði, fór umsvifalaust í starfs-
hóp sem verið var að stofna um svokallaða vitundarvakn-
ingu, og áður en varði var ég komin á bólakaf í þessum
efnum.
Ný-feministabylgjan sem fór eins og logi yfir akur í
Norðurálfu á sjöunda áratugnum kom upp á yfirborðið hér
á landi 1. maí 1970, þegar nokkrar konur, í hópgöngu
verkalýðsins þann dag, báru fyrir sér styttu af Lýsiströdu
með áletruninni: „Manneskja en ekki markaðsvara“. í
framhaldi af þessu tók svo Rauðsokkahreyfingin til starfa. í
stórum dráttum var markmiðið að vekja konur til vitundar
um stöðu sína í þjóðfélaginu; — réttindi sín og skyldur og
þau tækifæri sem þær hefðu til að nýta sér þau; — hvernig
þær gætu haft áhrif á mótun þess samfélags sem börn
þeirra voru að vaxa inn í; — leita raunhæfra leiða til að
brjóta á bak aftur launamisréttið sem konur bjuggu við og
fleira af þessu tagi.
232 Heima er bezt