Heima er bezt - 01.11.1995, Blaðsíða 27

Bergur Bjarnason,
kennari:
ÍJöwt oq
matinaM
7. kluti
Selirnir i
Jokulsá
Fyrri hluti
/^y ins og þið munið áreiðan-
^ lega, hef ég stundum sagt
ykkur frá því fjölbreytta
fugla- og dýralífi, sem alltaf var á
æskuheimili mínu, Völlum, og hve
ánægjulegt og mikils virði það var
fyrir alla á heimilinu, ekki síst okkur
börnin. Það var alltaf svo gaman að
athuga blessuð dýrin og fylgjast með
margvíslegu háttemi þeirra. Og svo
gáfu þau okkur margt, sem kom sér
vel fyrir alla, sem þar bjuggu.
Að þessu sinni ætla ég að segja
ykkur frá töluvert stóru og sérstæðu
spendýri, sem eiginlega tilheyrði
dýralífinu á Völlum, þó að það kæmi
sjaldan á þurrt land og ætti þar raunar
alls ekki heima. Þetta er selurinn.
Hann er fyrst og fremst sjávardýr.
Stundum syndir hann þó upp í ár og
skríður þá stöku sinnum upp á eyrar
og steina til að viðra sig um stund.
Og kvendýrið, urtan, á alltaf ungann
sinn, kópinn, á þurru.
Af því að ég sagði áðan, að selur-
inn væri spendýr, er best að ég rifji
aðeins fyrst upp einkenni hans. Þó að
þið ættuð raunar að muna þau, er
alltaf gott að rifja upp merk atriði og
festa þau betur í minni.
Spendýr eru þau dýr nefnd, sem
eiga lifandi afkvæmi (unga) og næra
þau undantekningarlaust fyrstu vik-
urnar á mjólk, sem þau sjúga úr spen-
um móðurinnar. Og þannig er þetta
nafn til komið.
Þessi dýraflokkur er mjög stór og
skiptist í marga ættbálka. Hann er á
margan hátt náskyldur okkur mönn-
unum að allri líkamsgerð. Og það er
gaman fyrir ykkur að festa í minni
strax, að auk þess sem þessi dýr eiga
lifandi afkvæmi og næra þau fyrst á
móðurmjólkinni eins og við mennirn-
ir, hafa þau heitt blóð og anda með
lungum eins og við og þurfa líka á
vissri næringu að halda til að geta lif-
að alveg eins og við.
Annars þekkið þið nú þegar sumar
spendýrategundirnar okkar býsna vel,
og eina þeirra höfum við haft töluvert
lengi hér á heimilinu. A ég þá að
sjálfsögðu við hana kisu okkar,
Bröndu litlu, sem okkur þykir öllum
svo vænt um. Og ef ég man rétt, hef
ég einhvern tíma frætt ykkur töluvert
um blessuð húsdýrin. Svo má ég
ekki gleyma að segja ykkur, að selir
og hvalir eru einu spendýrategundirn-
ar, sem hafa þá miklu sérstöðu að lifa
í sjó.
Og þá skulum við aftur snúa okkur
að selunum á Völlum. Eins og ég
sagði ykkur í upphafi, mátti hiklaust
telja, að þessi stóra spendýrategund
tilheyrði hinu fjölbreytta dýralífi
heima, því að við strákamir sáum æv-
inlega marga seli, ef við fórum út að
sjó, og einnig langoftast, ef við feng-
um að fara vestur að Jökulsá, því að
mikill selur gekk jafnan upp í ána á
vorin og fram eftir sumri. Kem ég
nánar að því síðar.
Ég gleymi aldrei, hve við strákamir
höfðum gaman af að virða fyrir okkur
þessi sérkennilegu dýr. Þeir horfðu
oft til okkar svo stórum, dökkum og
greindarlegum augum, annaðhvort
Heimaerbezt 383