Æskan - 01.07.1976, Side 17

Að mæla tímann
Margir hafa reynt að giska á, hvaS kiukkan er.
er ekki alltaf svo auðvelt. En þegar sólin er
á lofti, vitum við að þá er því sem næst há-
de9i. Þegar sólin sest, vita allir, að kvöldsett er.
það er orðið mjög langt síðan menn gerðu sér
9rein fyrir því, að skuggann af háum trjám, háum
stólpum og steinum var hægt að nota sem tímamæli.
því að merkja við á jörðunni, hvert skugginn
ne3Í! mátti skipta deginum í jafnar tímalengdir. Svo
e,nföld voru fyrstu sólúrin, en það kom að því að
Pau voru endurbætt. Tímastrikin voru höggvin í stein
e®a mörkuð í málm, þannig að þau yrðu varanleg
°9 fljótlega fóru menn að nota málmstengur, sem
v°rpuðu grönnum og skýrum skuggum.
Sólúr er gagnslaust, þegar sólin sk'n ekki. Menn
Urðu að finna upp eitthvað annað til að vita hvað
lrr|anum leið, — þær stundir, sem sólin lét ekki sjá
Sl9- Egyptar hinir fornu notuðu til þess vatnsker stórt
með litlu gati á botninum og merktu svo tímastrik
á kerið að innan. Eftir því sem vatnið lak úr kerinu,
lækkaði yfirborð vatnsins í því frá einu tímastrikinu
til annars. Af því var hægt að sjá, hvað tímanum leið.
Grikkir gerðu sér líka vatnsúr. Þeir létu vatn seytla
niður í ílát, sem í var eins konar flotholt, sem lyftist
smátt og smátt eftir því, sem hækkaði í ílátinu —
og öfugt. Á flotholtinu var vísir, sem sýndi hve langur
tími leið.
Sand má einnig nota í stað vatnsins. Öldum saman
mældu menn tímann með stundaglasi, þar sem sand-
ur rann úr einu glasinu í annað. Sums staðar eru
enn í dag notuð stundaglös t. d. í eldhúsum, þegar
egg eru soðin. Þau eru alveg eins að gerð og stóru
stundarglösin Eini munurinn er sá, að sandurinn í
litlu glösunum er ekki nema 4 eða 5 mfnútur að renna
niður, en yfirleitt í þeim stóru heila klukkustund.
Aðrar aðferðir voru líka notaðar í gamla daga til
að mæla tímann, áður en úr og klukkur komu til
sögunnar. Eitt var það, að menn iétu loga Ijós á
kerti, sem skipt var niður í jafn stóra búta með
strikum. Það þurfti ekki annað en telja strikin, sem
eftir voru til að sjá hve langu'r timí var liðinn frá því
kveikt var á kertinu.
smmamaBaaamBBSEtBBsasams
^nn kom beint frá norðurpólnum og hafði lagt leið
s na yfir jökla og auðnir og hafþök af lagís og borg-
arís.
”Hæ, hæ, hó, hó. Ég skal svo sannarlega frysta
ykkur,“ sagði norðanvindurinn.
En vindhaninn vissi hverju hann hafði lofað og
eið uns norðanvindurinn var farinn að hrista stóran
riálund. Þá fór hann að snúa sér við ofurhægt.
orðanvindurinn leit upp og sá að vindhaninn benti
suður.
■iHeyrðu, Gaggi. Hvað á þetta að þýða. Ég er
HORÐAN-vindurinn en ekki SUNNAN-vindurinn,“
Sa9ði hann byrstur. „Eða er ég að villast?" bætti
ann við og var nú hægari. Svo blés hann úr hinni
tt:nni og hvarf á augabragði heim til sín.
■■Þetta er annars einkennilegt," sagði hann við sjálf-
an sig. „Ég veit ekki hvort ég er að koma eða fara
da9- Ég ætla annars 'að hv la mig og sofna dálitla
stund, svo að ég geti áttað mig betur á þessu öllu.“
Svo fór norðanvindurinn í ból sitt og féll fljótlega
í djúpan svefn.
En kýrnar í haganum fundu hlýjan sunnanvind
koma aftur. Þær voru mjög þakklátar vindhananum
fyrir ráðsnilld hans. Svo héldu þær áfram að bíta
grasið og smárann. Enn einu sinni nutu þær sam-
verunnar í hlýjum sunnanblæ á friðsælu sumarkvöldi.
Sigurður Kristinsson þýddi úr ensku.
.
■
15