Æskan

Árgangur

Æskan - 01.11.1978, Síða 32

Æskan - 01.11.1978, Síða 32
að jólin voru og eru sannkölluð Ijós- hátíð einnig hjá mönnum, því til forna var það siður að húsmæður sópuðu allan bæinn horna og enda milli bæði á aðfangadagskvöld og gamlárs- kvöld, síðan settu þær Ijós í hvern krók og kima svo hvergi bæri skugga á, og fögnuðu með því álfum þeim sem á ferð kynnu að vera eða flyttu sig búferlum á nýjársnótt. Þegar þær höfðu sópað bæinn og sett Ijós í hann gengu þær út og í kringum hann, sumir segja þrisvar, og ,,buðu álfum heim," svo mælandi: „Komi þeir sem koma vilja, veri þeir sem vera vilja, og fari þeir sem fara vilja, mér og mínum að meinalausu." — Þessum formála fylgdi það og að konur báru stundum vist og vín á borð í bæjum fyrir álfa, og segir sagan að vistin væri jafnan horfin að morgni. Vera má að meir hafi það tíðkast að bjóða álfum heim á gamlárskvöld og að bera mat á borð fyrir þá en á aðfangadags- kvöldið, en Ijósagangurinn var engu minni á jólanóttina en nýjársnótt og þegar fólkið fór að hátta þessi kvöld hafði húsfreyja jafnan gát á því að ekkert Ijós væri slökkt og setti þá upp ný Ijós í hverju horni þegar hin voru farin að loga út eða lét á lampann aftur svo Ijósin skyldu endast alla nóttina þangað til kominn var bjartur dagur daginn eftir. Það er enn sums staðar siður hér á landi að láta Ijós loga í baðstofum yfir fólkinu þó það sé sofandi, báðar þessar nætur, og þó ekki sé lengur kveikt Ijós í hverju horni eldir það enn eftir af Ijósaganginum forna að víða er hverju mannsbarni á heimilinu gefið kerti bæði þessi kvöld, en einkum á aðfangadagskvöldið, og kallað jólakerti og nýjárskerti. Þó gátu menn ekki notið jólagleð- innar með öllu áhyggjulausir því auk jólasveinanna sem fyrr eru nefndir var það trú að sá óvættur væri þá á ferð sem kallaður var jólaköttur. Hann gerði reyndar engum mein, sem eignuðust einhverja nýja flík að fara í á aðfangadagskvöldið, en hinir sem ekkert nýtt fat fengu „fóru allir í jóla- köttinn", svo hann tók (át?) þá eða að minnsta kosti jólarefinn þeirra og þótti þá góðu fyrir goldið ef kötturinn gerði sig ánægðan með hann. En jólarefur hét það sem hverjum heim- ilismanni var skammtað til jólanna (ket og flot o.s.frv.) á aðfangadags- kvöldið. Af þessu kepptust allir við, bæði börn og hjú, að vinna til þess aí húsbændum sínum fyrir jólin að fa eitthvert nýtt fat svo þeir færu ekki i ólukkans jólaköttinn né að hann taeki jólarefinn þeirra og þegar börnum og hjúum tókst bæði að fá nýja flík, nóg- an jólaref og þar á ofan jólakerti og þaö sem mest var í varið, að þurfa ekki að fara í jólaköttinn, var ekki kyn þó kátt væri um jólin til forna. jólagleði barna er þetta kveðið: „Það skal gefa börnum brauð að bíta í á jólunum, kertaljós og klæðin rauð svo komist þau úr bólunum, væna flís af feitum sauð sem fjalla gekk á hólunum Nú er hún gamla Grýla dauð; gafst hún upp á rólunum." Enn má telja það jólanóttinni til gildis að þá voru útisetur á krossgöt- um einna tfðastar og vikivakar al' mennast haldnir." (Jón Árnason, þjóðsagnaritari). Listir trúðanna koma að góðum notum-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104

x

Æskan

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Æskan
https://timarit.is/publication/383

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.