Æskan - 01.03.1992, Blaðsíða 16

Umsjón: Oskar Ingimarsson
Afríkustrútur
gamalli gátu er sagt frá fugli sem
flaug fjaðralaus. Að sjálfsögðu
er leynd merking í þessum orð-
um og ekki átt við venjulegan
fugl enda gengi honum illa að
Strúturá göngu í Kruger-þjóðgarðinum í
Suður-Afríku.
fljúga ef hann vantaði
fjaðrirnar. Engu að síð-
ureru til margarfuglateg-
undir sem geta ekki flogið
vegna þess hve flugfjaðrir
þeirra eru ófullkomnar. Ein
þeirra er Afríkustrútur eða strút-
ur eins og hann er oftast nefnd-
ur.
Strúturinn er af bálki fugla sem
kallast einu nafni strútfuglar.
Tegundirnar eru tíu og eigaflest-
ar heima í Ástralíu, á Nýja-Sjá-
landi og Nýju-Gíneu. Tvær eru í
Suður-Ameríku og ein í Afríku.
Fyrr á öldum voru til mun fleiri
tegundir strútfugla sem nú
eru horfnar úr dýraríkinu.
Ein þeirra, risastrútur á
Madagaskar, var um 3
metrar á hæð og fast að
500 kg á þyngd og því
engin smásmíði. Við það
má bæta að eggin voru
10 eða 12 kíló!
Strúturinn er um 2,5 metr-
ar á hæð og 1,8 metrar á
lengd og vegur 130-140 kg.
Hann er hálslangur með lítið
höfuð, stóraugu og skarpa sjón.
Vængir eru svo litlir miðað við stærð
fuglsins að þeir gagnast honum ekki til
flugs. Aftur á móti er hann eldfljótur að
hlaupa, kemst upp í 70 km hraða á klukku-
stund á stuttum spretti og getur haldið jöfn-
um 25-30 km hraða ótrúlega lengi.
Nú á strúturinn heima í Afríku sunnan Sa-
hara en var áður mun víðar, m.a. í Vestur-
Asíu. Fuglarnir halda sig í strjálum hópum
á hrjósturlendi en eru ekki lengur á sand-
auðnum en þeir mögulega þurfa því að þeir
þola illa vatnsskort. Fara þeir oft langar leið-
ir daglega til að svala þorstanum og er þá
eins gott að vera fljótur á fæti.
Orðatiltækið „að stinga höfðinu í sandinn",
sem merkir að látast ekki sjá hættu sem
steðjar að, er sótt til hátternis strúta. Ekki
er þó rétt það sem margir halda fram að
það sýni hugleysi þeirra; það er fremur
kænskubragð til að verja egg og unga. Þeg-
ar óvinur nálgast hylur fuglinn höfuðið með
sandi þannig að einungis langur hálsinn
sést og minnir á gilda rót. Ef þetta dugar
ekki setur strúturinn leiksýningu á svið eins
og margir aðrir fuglar til að lokka óvininn frá
hreiðrinu.
Karlfuglinn er í áberandi lit, svartur með
hvítar stél- og vængfjaðrir. Háls og fætur
eru bleikir. Hænurnar eru miklu dauflitari,
brúnleitar eða grábrúnar, og er það felu-
búningur til að þær sjáist verr þegar þær
liggja á.
Karlinn sér um hreiðurgerð. Hreiðrið er að-
eins dæld, venjulega á sendnum bletti og
fóðrað með plöntuhlutum. Strútar eru fjöl-
kvænisfuglar og eggin geta verið 10-25, allt
eftir því hve hænurnar eru margar. Þau eru
gulhvít og gljáandi um 15 sm á lengd og
vega 1,5 kg. Útungunartími er um 6 vikur
og hjónin liggja á til skiptis, hænurnar á
daginn en karlarnir á nóttunni. Enda þótt
ungarnir séu vel þroskaðir þurfa þeir að
vera í hreiðrinu í 2-3 daga áður en þeir geta
fylgt foreldrunum.
Strútar voru ofsóttir þegar í fornöld vegna
skrautfjaðranna sem þóttu mesta prýði. Á
19. öld komst í tísku að skreyta kvenhatta
með strútsfjöðrum og var einskis látið ó-
freistað til að ná í þær. Síðar var komið upp
strútabúum svo að ekki þyrfti að elta fugl-
ana um allar jarðir. Strútsfjaðraæðið tók þó
enda eins og önnur tískufyrirbæri og var
þá farið að temja strúta og hafa þá til sýn-
is. Þeir eru sums staðar í þjóðgörðum og
víða í dýragörðum enda glæsilegir fuglar
sem gaman er að skoða.
7 6 Æ S K A N