Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Qupperneq 92

Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Qupperneq 92
202 Efnisheimur. IÐUNN sömu upptökum komin og séu þróun og hnignun háð. Kemur það nú heim við kenningar ýmsra fornaldar- spekinga, en munurinn á þessu tvennu er þó sá, að fornaldarmenn studdust aðeins við háspekilegar íhuganir, en nútíðarmenn leitast við að styðjast við reynsluna. Frumefnin koma í ljós. Veruleg þekking á eðli efnisins kemur í ljós á síðari hluta 18. aldar. Fer þá að verða ljóst fyrir mönnum, að andrúmsloftið sé eigi eitt frumefni, heldur efnablanda. Árið 1774 fann Jósep Priestley súrefni loftsins og nefndi það óeldfimt loft (dephlogisti- cated air) og nokkuru síðar köfnunarefnið, auk ýmissa efnasambanda. Litlu síðar fann tiemy Cavendish vatns- efnið, sem hann nefndi eldfimt loft (inflammable air) og 1781 uppgötvaði hann, að vatnsefni og súrefni geta sameinast og breytast þá í vatn. Þar með var sannað, að vatn er eigi frumefni, heldur tvö efni sameinuð. Féllu nú óðum stoðir undan kenningunni um frumefnin fjögur, en eiginlegu frumefnin finnast hvert af öðru. Mesta frægð af öllu þessu hlaut frakkneskur höfðingi, Lavoisier, sem var tekinn af lífi í stjórnarbyltingunni miklu 1794. Hann færði mönnum heim sanninn um, að súrefni væri frum- efni og vatnsefni væri annað frumefni. Hann kollvarpaði kenningunni um ímyndað efni miðaldamanna, er flogiston nefndist, er átti að hverfa úr hlutum, sem brenna. Hann gerði einnig skrá yfir efni, 33 að tölu, sem hann taldi frumefni og grundvallaði kenninguna um viðhald efnis- ins (the conservation of matter). Kenning sú fullyrðir, að ekkert verði að engu, þó að efni sundrist og sameinist. Um sömu mundir vakti John Dalton efniseindakenn- inguna til lífs á ný. En nú studdist hún við fjölda til- rauna, en var í fornöld aðeins hugsmíð viturra manna. Kenning Daltons var sú, að efnin séu öll saman gerð úr afarlitlum efniseindum, sem engir kraftar geta skift. Sérhvert frumefni er, að hann telur, gert af vissum efn- iseindum, jafn þungum og eins í öllu, en eindirnar eru mismunandi í mismunandi frumefnum. Svo sem sand- steinn er gerður af sandkornum, svo eru sandkornin, og efnið alt, gert af örsmáum efniseindum. Sá er þó munur,
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Iðunn : nýr flokkur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Iðunn : nýr flokkur
https://timarit.is/publication/442

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.