Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Blaðsíða 74

184
íslenzliar samtíðarbókmentir.
IÐUNK
nvyrðum, eða orðum í nýjum merkingum. Vafalaust á
sumt af þessum orðum skamt líf fyrir höndum, en sum
munu koma mönnum að góðu haldi, og á Laxness þakkir
skildar fyrir þau. Stundum dregur það úr alþjóðarnot-
um þessara nýyrða, hve einkennileg þau eru og oft
klúsuð; þau eru í samræmi við stíl höfundarins, en stinga
í stúf við rithátt flestra annara.
I kröfunni um stílvöndun eru tvö atriði veigamestr
hreinleiki og fjölbreytni. Smekkurinn fyrir hreinum stíl,
föstu og samræmu málfari, sem oft fæst ekki nema við
aga, hefur verið til á Islandi frá fornu fari. Slíkur er
stíll fornritanna; einfeldni, hófsemi og þróttur er aðals-
merki hans. Tilfinningunum er ekki gefinn laus taumur,
þær eru bak við orðin eins og falin glóð. Um blæbrigði
þeirra veit lesandinn harla lítið.
Við þennan stíl hafa íslendingar verið aldir upp og
hafa mótast af honum. Þeir hafa því oft kunnað að
verjast öfgum. Menn hafa nokkuð forðast hversdagslegt
og rustalegt orðbragð, þar sem það átti ekki við, síður
varað sig á viðhafnarorðskrúði og óeðlilegu tali þar,
sem alt átti að vera einfalt. En það er einmitt þetta,
sem hætt er við að spilli stíl alþýðumanna; ef þeir rit-
uðu eins og þeim væri eðlilegt og létu ekki ginnast af
hispurstali hinna mannanna, mundu þeir skrifa betur.
En til allrar ólukku vilja þeir vera skáldlegir, eins og
hinir, og þá fer alt út um þúfur. Aðalkostur margrar
ferskeytlunnar er einmitt sá, að þær eru eðlilegar og
stílhreinar, lausar við skraut annara skáldskapartegunda.
Onnur stílkrafan er fjölbreytni. Stíllinn á að vera
breytilegur eftir efninu. Ritverkið á að vekja hjá lesand-
anum sama skap og höfundurinn vill tengja við efnið.
Jafnvel sama litblæinn á það að skapa í brjósti lesand-
ans. Þar sem hinum klassiska, agaða stílsmáta hættir til