Kirkjuritið - 01.02.1962, Side 39

KIRKJURITIÐ
85
líkingu við þann búning. En táknmál hennar er alvara og
hátíðleiki öllu öðru fremur.
Surnir segja liins vegar, að liún sé runnin frá búningi
Lúthers, en liann var doktor, eins og kunnugt er. En þá var
svartur, víður kvrtill með víðum ermum viðhafnarbúningur
lærðra manna. Þessi kápa náði þó aðeins niður á mjóalegg,
og við liana var hafður lítill og mjór livítur hálsklútur. Við
þennan kyrtil báru menn lítinn, nær harðalausan liatt.
Ekki eru samt allir á einu máli um þennan uppruna prests-
hempunnar. Kemur þar til, að hún er víða um Norður-
lönd nefnd „Samaría“, en það er afbökun úr frönsku orði,
„chamarre“, sem var loðskinnsfóðruð kápa.
En þannig þurfti einmitt búningur prestanna að vera í
hinum óupphituðu og jökulköldu kirkjum miðalda.
Ekki skyldi því þó leynt, að prestarnir væru í hvítum nær-
fötum, en það var hinn forni og npphaflegi helgilitur trúar-
innar og liökulsins forna. Það var hvergi unnt að sýna það
betur en með breiðum og stórum skyrtukraga. Stundum var
efnið í hann kannske ekki tilkækt sem skyldi, og þannig
urðu til hinir svonefndu spaðar, sem voru tveir livítir spælar
eða sprotar, sem gengu niður frá hálsmálinu undir hökunni.
En hins vegar þótti pípukragi langtilkomumestur, og liann
nefur haldizt með vmsum breytingum við hempuna öldum
saman sem tákn um hina hvítu helgi prestsins framnii fyrir
augliti Guðs, þrátt fvrir allan sorta liempunnar.
Þessir virðulegu hvítu kragar eru í fyrstu spönsk tízka og
'oru upphaflega mjög mjóir. En um 1550 eru þeir orðnir
Lreiðir og útstandandi sérstaklega við spönsku hirðina. En
breiddust þaðan ört út og voru í tízku á öllu hátíðaklæddu
fólki á tímabili, ekki einungis prestum, heldur hæði konum
°g körlum, börnum og gamalmennum. Á Norðurlöndum voru
þeir kallaðir myllusteinar og voru í tízku livorki lengur eða
skemur en lieila öld.
En þegar þeir leggjast niður af alþýðu fólks, sitja prest-
arnir eftir með þá sem tákn síns innri hreinleika og helgi,
°g það eru þeir enn í dag. Tæplega hefur nokkur tízka liald-
lzt lengur og var samt stundum erfitt að láta þá njóta sín,
nieðan hárkollurnar voru mest í tízku hjá prestum og biskup-
nm. Samt liafa þeir ekki alltaf verið stífaðir, heldur voru þeir