Kirkjuritið - 01.06.1971, Síða 82

jáns IV., 27. marz 1629, þar sem sagt
er „-------de som . . . i Visitazer for
deris gode forfremmelse skyld, der
ved Prœsten, Provisten eller Super-
intendenten annammis, confirmeris
oc stadfestis . . .',(i Hversu mikil áhrif
þessi skipan hafði á hið raunveru-
lega kirkjulíf, er örðugt að ákveða.
En varla hefur hún náð mikilli út-
breiðslu, því að skipanin um ferm-
ingu 100 árum seinna var skoðuð
sem nýmœli. Samt getur fermingin
hafa fengið einhverja útbreiðslu í tíð
Resens og fyrir annarra tilverknað á
17. öld. Óhœtt er þó að segja, að
almenn fermingarskipan hafi ekki
verið á Norðurlöndum á 16. öld.
Þegar þetta er haft í huga er það
einstœtt sögulegt fyrirbœri, að á ís-
landi, sem allra Norðurlanda er
fjœrst föðurlandi siðbótarinnar, var
komið á lútherskri fermingu þegar
árið 1596. Það var Guðbrandur Þor-
láksson, biskup (1571—1627), sem
þessu kom á. Hann hefir verið nefnd-
ur „mestur íslenzkra biskupa" (til-
synsmand) og siðbótin náði algjörri
fótfestu á íslandi á hans tíð.7 ísland
var þá — eins og Noregur — sam-
einað Danmörku í eitt konungsríki.
Það er því einstœtt og undravert, að
rekast þar á fermingu, en ekki í Dan-
mörku/Noregi.
Hugmynd Guðbrands biskups hef-
ir því ekki komið frá Danmörku, held-
ur átt upptök sín ! Þýzkalandi, enda
segir hann það sjálfur í formála fyr-
ir skipan sinni.
Menn utan íslands veittu þó, nokk-
uð fljótt, athygli þessari skipan. Þeg-
ar Ludvig Harboe kom til íslands
1742, sem sérstakur eftirlitsmaður,
80
hefir hann heyrt um þetta fermingar-
atferli og einnig fundið bók þá, er
Guðbrandur ritaði í fermingarskipan
sína.
Hann ritar þegar í stað um þetta
til „Döniche Bibliothec". Með þessa
bóks í höndunum, og með munnleg-
um vitnisburði manna, hefir hann
gjört sér mjög skýra grein fyrir ferm-
ingu Guðbrands biskups.
Bóndi nokkur gamall gat sagt Har-
boe, að hann hefði fermdur verið
eftir þessari skipan árið 1694. Har-
boe segir þv!, að þessi ferming hafi
verið iðkuð „an einigen Orten bis
auf das Jahr 1694.!l Fermingaratferli
Guðbrands biskups hefir þá verið um
hönd haft um Norðurland í 100 ár.
íslenzka kirkjan hefir þá verið án
fermingar aðeins tvö tímabil, sem
hvort um sig var um 50 ár. Frá upp-
hafi siðbótar til 1590 og síðan um
um 1690—1740, en Danmörk/Nor-
egur hafði enga fermingu ! 200 ár.
Ludvig Harboe hyggur, að Guð-
brandur biskup hafi fengið hug-
myndina frá Schleswig-Holstein
kirkjuskipuninni (KO) 1542, og þetta
byggir hann á skoðun Arnkiels.10
Arnkiel hefir þó ruglað saman kirkju-
skipunum Schleswig-Holstein frá
1542 og 1646, því að sú eldri hefir
enga fermingarskipan11 og hin yngri
frá 1646 getur vart hafa verið fyrir-
mynd Guðbrands biskups 1596 (!)
Hugmynd Guðbrands biskups er
komin annars staðar að.
Finnur Jónsson, biskup
í Skálholti (1754—1785), segir frá
þessari fermingu í hinu þýzka safn-
riti Acta Historico-Ecclesiastica 1779-
Hann tímasetur þó skakkt, þegar
A