Eimreiðin - 01.01.1923, Síða 66

62
NYMÆLI I VEÐURFRÆÐI
eimreiðin
Á stað sem liggur norðan við miðju sveipsins verða veður-
breytingar með svipuðum hætti að undanteknu því, að hlýja
loftið nær þar ekki til jarðar en streymir norður á við í nokk-
urri hæð yfir jörðu og myndar ský og úrkomu (1. mynd 0-
Vindurinn er austlægur og regnið óslitið, þar til gengur í
norðrið. Þá smábirtir upp með skúrum eða éljum að vetrarlagi.
]afnframt því sem hlýja loftið streymir upp eftir brekkufleti
kalda loftsins á framhlið sveipsins, tæmist það frá yfirborði
jarðar og kalda loftið á bakhliðinni ryður sér fram í staðinn.
Hlýja tungan mjókkar því smámsaman (sjá A á 1. mynd), þar
til að lokum skúralínan skellur saman við kalda loftið á fram-
hlið sveipsins. Er þá sagt að sveipurinn sé »lokaður« (occlusio).
— Hlýi straumurinn nær nú ekki lengur til jarðar en heldur
áfram hið efra, í nokkurri hæð í sömu stefnu sem áður og
myndar ský og úrkomu á takmarkafleti sínum við kalda loftið
sem undir liggur. Eftir því sem brúnir kalda loftsina síga meira
saman, lyfta þær hlýja bftinu hærra og hærra. Kólnar það þá
við útþenslu sína (dynamisk) þar til það er orðið jafn kalt og
loftlögin umhverfis í sömu hæð. — Venjulega eru köldu loft-
straumarnir á framhlið og bakhlið sveipanna með mismunandi
hitastig, svo úrkoma getur enn fremur myndast á takmörk-
um þeirra.
Orka sú sem aðallega myndar sveipana og sefur þá í hreyf-
ingu er staðorka kalda loftsins, þar sem það liggur upp að
hlýrra og léttara lofti. Sfaðorkan breytist smámsaman í hreyfi-
orku, og þegar sveipurinn er orðinn »lokaður« er staðorkan
eydd að mestu leyti. Hreyfist hann þá enn um stund áfram,
uns hreyfiorkan er eydd af núningsmótstöðu við yfirborð jarð-
ar og af því að halda eingöngu köldu lofti í hreyfingu. »Lok-
aður sveipur« missir því smámsaman mátt sinn og hverfur úr
sögunni. En nýir sveipar myndast jafnharðan og feta í fótspor
hans. Allir eru þeir þættir í sama verki: hringrás loftsins milli
hitabeltis og heimsskauts.
Loks má geta þess að skifting láðs og lagar á jörðinni,
fjallgarðar, o. fl. raska að ýmsu leyti rás og myndun sveip-
anna, svo þeir verða sjaldan eins reglulegir í verunni eins
og hér hefir verið lýst. Verður auðvitað að taka þannig löguð