Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 63

EIMREIÐIN SÁL OG SAGA Á ÍSLANDI OG í ARABÍU
389
mörkina; bak við þessa miklu varnargarða var hver heimilis-
faðir í húsi sínu eða tjaldi fullkomlega sjálfum sér ráðandi.
Af þessu þróaðist rík tilfinning fyrir gildi sjálfs sín; menn
hugsuðu mikið um sjálfa sig, ekki sízt af því, að stórviðburði
skorti, með þeirri fágun, er þeim fylgir. Og með því að allir
þektu hver annan í þessum smáu mannfélögum, varð hinn
mikli áhugi á því að halda virðingu sinni líka til þess, að
menn létu sig mjög miklu skifta, hvað aðrir sögðu um þá.
Af þessu sprettur hin óvenju næma hégómagirnd, sem
hemur svo átakanlega fram bæði í æítasögum Araba og í
Islendingasögum. Hér er um að ræða það, sem kalla mætti
aaumvísi, það er, að hver maður — hvort sem hann hefur
ástaeðu til eða ekki — er gagntekinn af hugsuninni um það,
að menn gefi gaum að honum og reynir því að sóma sér vel.
^að er ekki sízt á úrslitastundum lífsins, bæði í sögunum
og hinum arabísku ættasögnum, að menn virðast ekki vera
alveg blátt áfram; þeir gleyma því aldrei eitt andartak, jafnvel
begar ætla mætti að þeir hefðu annað um að hugsa, að síðar
verði frá þeim sagt, ef til vill þegar þeir eru liðnir, og Ieggja
t>ví stund á að koma vel fyrir. Með öðrum orðum, þeir setja
sig í stellingarnar; það, sem þeir segja, er framsögn, nálega
ætíð glæsileg, nálega aldrei eðlileg; það, sem þeir gera, er
vel æft hetjuhlutverk. Þegar Skarphéðinn Njálsson getur staðið
skorðaður milli gaflaðsins og hruninnar þekjunnar og kveðið
hátt sína hinztu vísu, meðan fætur hans brenna upp að hnjám,
þá er það hetjuskapur sögunnar á sínu hæsta stigi. Þegar
^ormóður Kolbrúnarskáld, eftir orustuna á Stiklarstöðum,
Setur sagt um leið og hann kippir á brott örinni úr hjartanu:
*Vel hefir konungurinn alit oss; feitt er mér enn um hjarta-
rætr«, þá finst manni ósjálfrátt, að hinn deyjandi maður viti
^eð sjálfum sér, að það, sem hann nú segir, verði fest í minni.
"■ Á samsvarandi hátt leggja hetjurnar í arabísku ættarsögn-
vnum stund á hnitmiðuð og oftast fyrirfram tilbúin kjarnyrði,
sem eru svo stutt og laggóð, að þau votta löngun mælandans
I'I að það, sem hann nú segir, geymist orðrétt í minni.
Þessi meðvitund um það, að manni er gefinn gaumur, að
^aður leikur hlutverk, þar sem ríður á að sóma sér vel,
^vað sem ytri kjörum líður — hún kemur í sambandi við