Eimreiðin - 01.10.1934, Page 114

440
RITS]Á
EIMREIÐIN
Vafalaust skeikar höfundi um smekkvísi oftar en einu sinni í þessari
bók. En öfgar eru miklu færri en í sumum fyrri bókum hans, og er
ásamf fleiru ljós vottur þess, aÖ höf. er enn á stöðugu framfaraskeiði-
Ofgar eru ekki meiri en það, að jafnvel furðulegustu atvik sögunnar
eiga sér stað í veruleikanum. Þau geta öll hafa gerst í örbirgð og þrenS'
ingum íslenzkra einyrkja. Svo er um hinn ömurlega atburð í baðstofunni
í Sumarhúsum, er Bjartur finnur konu sína örenda eftir barnsburðinn-
Það hljómar að vísu eins og fáránleg skröksaga á vorum upplýstu tin>'
um, með útlærðar yfirsetukonur og allskonar heilsufræðileg tæki við
hvern barnsburð, að kona ali barn ein og án allrar hjálpar, skilji sjálf
á milli og búi um barnið. En líka sögu og höf. lætur gerast í Sumar'
húsum, hefur héraðslæknir einn sagt mér eftir áreiðanlegum heimildum,
og gerðist sá atburður í sveit fyrir allmörgum árum — og hélt konan Hf*'
Þá mun mörgum þykja ýkjuleg sundreið Bjarts á hreindýrstarfinum yf‘r
]ökulsá. En þeir sem hafa Iesið grein Jóhannesar Friðlaugssonar um
hreindýraveiðar í Þingeyjarsýslu á 19. öld, sem birtist í 39. árganS'
Eimreiðar, munu hafa fundið þar svipaðar svaðilfarasögur og þessa'
Stundum verður fruntaskapur Bjarts og grófgerð framkoma meiri en svo,
að fallið geti í geð fólki, mótuðu eftir nýtízku fyrirmyndum. Orðatilts'*1
eins og þau, er lýsa Bjarti í hatramri vonsku, signandi sig um leið °S
hann Iéttir á sér austan undir bæjarveggnum, eru vafalaust nægilega daun
ill til þess að mörg hispursmeyjan taki fyiir nefið og fussi. Og þeSar
Bjartur heldur því fram, að það sé „helvítis sérvizka að vilja vera þur
við heyskapinn, þá er það náttúrlega þvert ofan í allar viðurkendai
heilbrigðisreglur. En þar fyrir er svona hugsanagangur hreint ekki svo
ólíkur því, sem stundum varð vart við hjá gömlu mönnunum sumum-
Og allir kannast við gamla máltækið: Það er enginn verri þó hann vökn'-
En svo snúið sé frá ógeðfeldari atriðum sögunnar, þá er það ekkj
síður umtalsvert, að í bók þessari eru kaflar ritaðir af svo kristalstsrr
og hugðnæmri list, að nálega mun einsdæmi í íslenzkum bókmentum-
Nægir að benda á frásögnina um frelsi öræfanna í upphafi kaflanS
„ Eftirleít“, þar sem skyldleika heiðabúans og öræfanna er svo vel lýsl’
og þvf hvernig hin dulda orka fjallanna hellist yfir ferðamanninn °3
veldur innblæstri; samtal drengsins og móður hans í kaflanum ,,Velrar'
morgunn", þar sem móðirin segir barninu draum sinn um huldukonunar
Jónsmessunæturkaflann um hinar ijósu þokur mýranna og sólnæturinnar
ungu gyðju, sem vakir ein til þess að baða sig í dögg næturinnar, ÞV1
„það er ekki til neift fegurra í lífinu en nóttin undan hinu ókomna °3
dögg hennar"; lýsinguna á komu Ástu Sóllilju í kaupstaðinn f fyrsta sinnf
undrun hennar og auðmýkt frammi fyrir „þeim varningi, sem heims
menningin hefur að geyma“. Þá Iýsingu munu að minsta kosti allir Pe>tr
kunna að meta, sem eitt sinn hafa sjálfir verið sveitabörn í kaupstaÞ 1
fyrsta skifti. Hér er ekki rúm til að gefa sýnishorn af frásagnar- °S
stílsnild höfundarins, þegar honum tekst bezt upp. Stíll hans er alv®®
sérstæður, og orð og orðatiltæki sækir hann víðsvegar að, sum bs