Eimreiðin - 01.04.1938, Side 114

234
RADDIR
EIMREIÐíK
miklu lejrti aðrir ráðherrar mættu vera pólitískir er allvandasamt tsekni-
atriði, sem verður að útkljást jafnhliða ]>vi liversu mikið vald má yfir'
leitt veita Neðri deild og iunan hvaða takmarka. I'jóðræðið heimtar ekki
aðcins sterkt, ópólitískt úrslita-, úrskurðar- og úrræðavald, hcldur einmíí
að heilbrigðar ]>arfir scrhagsmunanna geti gert mjög ákveðið vart v'®
sig, ])ótt ekki megi þær ná yfirráðum.
Eðli þjóðrikisins. Eins og menn sjá, er stcfnubreytingin frá lýðræði
til þjóðræðis sú, að rikinu sé stjórnað innan að, en ekki utan frá al''
rikið sé gert að sjálfstæðri, persónulegri stofnun, sem trúandi er til ac^
leysa af hendi starf, sem henni er falið. Þannig fær rikið lífrænt eðli og
lífvæna aðstöðu, liliðstæða við alt annað i tilverunni scm lifsanda drcgur-
I>ar er lögmálið altaf það sama — þarfirnar segja til sín utan frá — inatið
á ]>eim og mögulcikum til úrlióta fer fram í liöfðinu og svo koma UI"
ræðin þaðan innan frá. Ef þarfirnar ná 'úrskurðar-, úrslita- og iirræ'ð.i
valdinu i sinar liendur, þá er ekki von að vel fari.
Framfarir og þarfir. „Framfarirnar" hér á landi á siðustu tímum hySSJ
ast nú að iniklu leyti á þessu, að þarfir og utanstjórn hafa náð yfirliömi
inni — og ekki einungis venjulegar heilbrigðar þarfir, heldur einnia
þarfir, sem annaðhvort hafa mvndast fyrir hreyttar ástæður, slys, n,lS
tök eða útlcnd áhrif. Sumar þessar „framfarir" eru því ekkert annað en
breytingar eða stefnulausar tilfærslur úr fátæklegu lifandi fonni 1 ^
laust form. — Lýðræðið er nú ýmist orsök eða afleiðing ýmsra afveg*
lciddra hvata, þarfa og áhrifa, sem hefur sett þjóðfélagið úr skorðum-
Hér hefur lijálpast margt að, sem aðeins skal nefna, svo sem fólksflutu
ingarnir úr landinu og innan lands, byltingin í atvinnuvegunum, ðhoil
ábrif af útlendum stefnum, og loks eitt mikilsvert atriði, sem snert*r
stjórn landsins, og það er samdráttarstefnan — afnám fjórðungan113
(amtanna) og hinn sjúklegi ofvöxtur i rikisfjárvaldinu á kostnað sveita'
og sýslufélaga. — Þessi aðskilnaður á öflun fjárins og ráðstöfun þesS '
þetta, að safna sem mestu af fjármagninu undir einn hatt — liinn höfuð
lausa rikishatt, hefur valdið liinni inestu siðspillingu, fært persónule.'sl
og ábyrgðarleysi stjórnfarsins út í þjóðfélagið og gert atvinnulífið i heilð
sinni með hjálp lýðræðisins að einu allsherjar pólitisku liappdrætti-
Til lækningar á þessu dugar ekkert nema alger stefnubreyting. —
vitað kemur gagnger breyting af þvi að hún verður að koma. En spui'1
ingin er ]>essi: Kemur hún að utan eða innan —- verður hún einræðisleg
eða þjóðræðisleg? — A þjóðin til sjálfstæðan samtakavilja — liefur hú'1
]>að innra samhald, að liún geti verið sjálfstæð, eða — vcrður reynsk'1
hin sarna og fvrir 700 árum?
Hallclór Jónasson-