Eimreiðin - 01.09.1974, Síða 37

ÉlMREIÐlN
eru þó sagðir leggja grundvöll að velmegun annarra með striti
sínu.
Framangreind dæmi ættu að nægja til að sýna fram á, að
ákveðinn hópur manna virðist álíta það skyldu sína að vera
eins konar menningarleg fox-sjá samborgaranna, móta smekk
þeii-ra á list og bókmenntum og fleiru, og dæma um menn-
ingu þeirra, jafnvel án þess að nokkrir aði-ir en hópurinn liafi
farið slíks á leit. Smekkur er mjög háður tízkusveiflum enda
finnast þess mörg dæmi, t. d. ef gluggað er i bókmenntasögu,
að fátt sé nú lesið eftir rithöfunda og skáld, sem menningar-
vitar samtíma þeirra liófu til skýjanna og það jafnvel fyrir
tiltölulega skömmum tíma. Hin menningai-lega forsjá var mjög
í anda talsmanna upplýsingarinnar, til dæmis manna á borð
við Jón Espólín og Magnús Stephensen, svo að tekin séu ís-
lenzk dæmi. Margir þessara manna litu niður á almenning og
menningu hans, en það viðhorf var oft hlandað meðaumkun.
Þetta átti, eftir samtímaheimildum að dæma, greiðan aðgang
að skólasveinum á 19. öld, sem um skeið a. m. k. nefndu al-
múgamann dóna eða kenndu hann til litarháttar svartra sauð-
kinda. Ég ætla það verðugt viðfangsefni nemenda á sérskóla-
sligi og háskólastigi nú að kanna, hvort þetta viðhorf þekkist
enn í þessum skólum, og uppræta það, ef það finnst. Það ætti
og að vera takmark sem flestra.
í framhaldi af þessu má vekja athygli á því, að síðasta ára-
tuginn eða svo lxefur þeim sæmdarmanneskjum Guðrúnu Jóns-
dóttur og Jóni Jónssyni stundum verið fundið til foráttu, að
þau séu ekki nægilega dugleg við að mynda sér skoðun á liinu
og þessu og taka afstöðu til mála, en slíkt hefur verið talið
rnjög við hæfi. Jafnvel hefur verið til þess ætlazt, að þau hafi
tekið afstöðu til flestra dægurmála, og það þótt slíkt sé tíma-
frekt og ærið viðfangsefni eitt, ef það á að vera grundvallað á
nokkurri athugun. Samtímis hefur það gerzt, að æ oftast hefur
einhver hópur risið upp, er þau Guðrún og Jón hafa látið í ljós
skoðun á einhverju viðfangsefni og tjáð þeim, að hér væri um
séi-svið hópsins að ræða. Virðist því mjög tekið að sneyðast
um þau svið, sem þau Guðrún og Jón hafa mátt fjalla urn án
þess að eiga von á athugasemdum af þessu tagi, þ. e. þau beri
ekki fullt skynbragð á þessi efni. Vii’ðist heldur lítið samræmi
milli þessa og kvartananna, sem getið var um í upphafi þess-
arar málsgreinar.
*
„Strikum yfir stóru orðin, standa við þau minni reynum“,
kvað skáldið Hannes Hafstein. Allmargir Islendingar, bæði eldri
281