Ægir - 01.02.1981, Qupperneq 45

Ur vetnissprengjunnar, þá veit ég hvaða skaða
Þessar tilraunir geta gert mannkyninu.” í byrjun
október (4. 5. og 6.) sprengdu Rússar 7 til 15 mega-
f°nna sprengjur síðan kom 25 megatonna spreng-
ln8, 23. okt., og þann 30. var sprengd stærsta
^prengja, sem nokkru sinni hefur verið sprengd
ram til þessa. Hún var 58 megatonn. Hér á landi
varð áhrifanna vart víða. í tímaritinu Veðrið 1.
, 7- nrg- birtust tvær greinar, þar sem skýrt er
ra þessu. Prófessor Þorbjörn Sigurgeirsson skrif-
ar 1 ,,Dreifing geislavirkra efna frá kjarnorku-
sPrengingum.”:
,,Greinilegra áhrifa gætti hér frá kjarnorku-
sprengingum, sem gerðar voru við Novaja Semlja
æði haustið 1958 og haustið 1961. í bæði skiptin
V'rðist geislarykið vera um 8 daga á leiðinni og
, 0ni ^ingað úr vestri eftir að hafa farið næstum
Því heilan hring um heimsskautið.” Og Flosi
rain Sigurðsson, veðurfræðingur skrifar í ,,Loft-
a a frá kjarnorkusprengingum.”: „Mikil loftalda
myndaðist við sprenginguna, og barst hún um alla
Jórð- Hér á landi kom hún fram á síritandi loft-
yngdarmælum á ýmsum veðurathugunarstöðv-
nrr>, t.d. í Grímsey, á Hornbjargsvita, Dalatanga,
u eflavíkurflugvelli og Stórhöfða í Vestmannaeyj-
prengingin varð klukkan 7.33 eftir íslenskum
mi tirna en síritandi loftþyngdarmælar Veðurstof-
nnar sýna, að loftaldan hefur borist til Grímseyj-
Sr -°u Paiatanga um það bil klukkan 10.05 og til
ellef Keflavíkurflugvallar um kl. hálf
0 6 u' ^veifluðust pennar síritanna upp og niður
8 var munur á hæstu og lægstu stöðu einna mest-
r a Daiatanga 3.8 millibarar. ”
þvj USS^r attu eftir að koma mönnum enn á óvart,
milrftÍr- SV° stðra sPrengingu bjuggust allir við
0 1 u Seislavirku úrfelli. Það reyndist þó ekki svo,
v8 .,0rn tvennt til. í fyrsta lagi hafði sprengingin
öðr' 8er^ * Um ðað ðl* ^ ^111 ðæð ^ra Jörðu og 1
gj1U *agi var hylkið utan um sprengjuna úr blýi.
hefð ðanc*arishu vísindamannanna benti á, að
jjej.«u ^ussar haft sprengjuhylkið úr úraníum
ton * ^prenSJ urnagnið orðið meir en 100 mega-
ir vn‘-,egar ððr var h01111^ sögti höfðu 415 tilraun-
Qreeri §eröar. Bandaríkjamenn höfðu gert 259,
0g par?*’ og saman höfðu þeir gert 2, Rússar 126
ra *ar 7- Flestum fannst nú nóg komið, enda
höfðu öflugar mótmælaöldur risið gegn þessum
tilraunum víða um heim. Fyrir ötula forgöngu
MacMillans, forsætisráðherra Breta, var gerður
samningur um bann við tilraunum með kjarnorku-
vopn í andrúmsloftinu, utan þess og neðansjávar.
Hinsvegar mátti sprengja áfram neðanjarðar.
Frakkar, Kínverjar o.fl. þjóðir skrifuöu ekki undir
samninginn. Frakkar héldu áfram að gera tilraunir
en virðast nú hættir um sinn vegna harðrar and-
spyrnu stjórna Ástralíu og Nýja Sjálands. Kínverj-
ar sprengja áfram. Fyrstu 2 tilraunir Kínverja voru
gerðar í október 1961 og sú þriðja í maí 1965,
fjórða í okt. 1966, en fyrsta vetnissprengja þeirra
var sprengd 27. des. 1966 og önnur á miðju ári
1967. Fleiri þjóðir munu áreiðanlega þurfa, metn-
aðar síns vegna, að komast í klúbb kjarnorkuveld-
anna.
Gróf mynd af veðrahjúpnum yfir norðanverðu
Atlantshafinu síðastliðin 50-60 ár gæti þá verið
einhvern veginn þannig: í lofthjúpnum eykst kol-
sýringurinn með meiri brennslu á kolum og olíu,
og jafnframt eru engin meiriháttar eldgos á þessu
tímabili. Kolsýringurinn hleypir ekki innrauðri
útgeislun yfirborðs jarðar út í geiminn og veðrátt-
an fer hlýnandi. Eftir síðari heimsstyrjöldina hefj-
ast tilraunir með kjarnorkuvopn, og síðar koma
háfleygar þotur til sögunnar upp úr 1960. Farþega-
flug eykst gífurlega. Mengun háloftanna vex að
sama skapi. Þá eru komin tvö loftlög í lofthjúpinn,
annað tiltölulega lágt frá jörðu en hitt rétt neðan
við veðrahvörfin eða þá ofan við þau í 8-12 km
hæð, eins og t.d. yfir norður heimsskautssvæðinu.
Neðra loftlagið hefur myndazt vegna iðnaðar-
mengunnar en hitt, sem er að vísu gisnara og
slitróttara, vegna tilrauna með kjarnorkuvopnum
og síðar vegna útblásturs frá háfleygum flugvélum.
Þetta veldur því, að ylmagn sólar kemst ekki jafn-
vel til skila við yfirborð jarðar og áður, og veður-
far fer kólnandi a.m.k. á norður slóðum.
Setjum til dæmis að farið verði að nota hreinna
eldsneyti til brennslu í flugvélahreyflum, og allar
þjóðir samþykki að hætta tilraunum með kjarn-
orkuvopn í andrúmsloftinu, þá myndi veðráttan
sennilega fara aftur hlýnandi hér á norðurslóðum,
sé þessi tilgáta rétt. Það er sem sagt staðreynd, að
maðurinn hefur með verkum sínum mikil áhrif á
lofthjúpinn, sem hann lifir og hrærist í.
ÆGIR — 101