Ægir - 01.11.1982, Page 38

Mynd 3 sýnir hvernig óhreinindaagnir í vatni (svartir punktar)
safnast á veggi loftbólu þegar hún stígur tilyfirborösins. Afleið-
ingin er sú að skotdropar sem myndast úr efni bóluveggjanna
innihalda margfalt fleiri agnir á rúmmálseiningu heldur en
vatnið.
Yfirborðsvirk eru þau efni kölluð, sem hafa
þann eiginleika að annar endi mólekúla þeirra leit-
ast við að vera í lofti meðan hinn endinn kýs vatn.
Til þeirra teljast ýmsar olíur, sápuefni og málning-
arefni, eða yfirleitt efni sem breiðast hratt út á
vatnsyfirborði og mynda þunnar brákir. Slíkar
brákir hafa augljóslega mikil áhrif á efnasamsetn-
ingu himnudropa. Er talið, að þegar best lætur sé
margföldun á þéttleika þeirra í sjó, af stærðar-
gráðu 100. En slíkar brákir hafa líka áhrif á fjölda
himnudropanna, og geta jafnvel komið í veg fyrir
að þeir nái að myndast. Fer þetta eftir þéttleika
brákarinnar; því þéttari sem hún er, því f®rrl
verða droparnir af hverri loftbólu.
Séu yfirborðsvirk efni, á hinn bóginn, á sveiin1
rétt undir sjávarborðinu, þá hafa þau sterka til-
hneigingu til þess að setjast á veggi loftbóla (sja
mynd 4). Þannig komast þau líkt og óuppleyst
óhreinindi í skotdropa. Þetta er líklega miklu stor-
virkara ferli en himnubrotnunin við flutning þess'
ara efna í loft. Margföldun þéttleika þessara efna1
skotdropum, miðað við þéttleika þeirra í sjó, er af
stærðargráðu 1000-10000.
Ekki liggja fyrir neinar magntölur um heildar-
framleiðslu sjávar á slíkri loftmengun. Erfitt er að
meta slíkt, bæði vegna ýmissa óvissuþátta og
vegna þess hve óhreinindi eru misdreifð í höfunum-
Þó er ekki ólíklegt að á svæðum þar sem sjávar-
mengun er mikil geti slíkar tölur stundum orðið
uggvekjandi.
Orsakir loftbóla í sjó.
Loftbólur verða til í sjó með margvíslegu móti-
Brotnandi bárur eru þó taldar mikilvægasti loft'
bóluvaldurinn á stærri mælikvarða (sjávarlöður)-
Að jafnaði eru um 3.5% af yfirborði heimshaf-
anna þakin sjávarlöðri, en hlutfallið eykst með
vindhraða í öðru veldi. í sjávarlöðri eru langflestar
loftbólur mjög smáar, og er reiknað með að eftir
að bára brotnar springi u.þ.b. 30 loftbólur, smaerri
en 30 fim í þvermál, á hverjum fersentimetra á sek-
úndu, en einungis 4 200-400 jim í þvermál.
Úrkoma framleiðir líka loftbólur. í snjókomu
springa að meðaltali 25 loftbólur á fersentimetra a
sekúndu fyrir hvert snjókorn, flestar smærri en
100 //m í þvermál. Regn myndar einnig loftbólur
þegar það fellur í sjó, en fjöldi þeirra á hvern regn-
dropa er háður stærð dropans. Þannig valda regn-
dropar smærri en 0.5 mm í þvermál myndun
aðeins fárra loftbóla, en dropar stærri en 4 mm
framleiða fleiri en 1000. Regnákafi sem samsvarar
2.5 mm/klst getur valdið því að 15 loftbólur
springi á fersentimetra á sekúndu.
Að auki veldur ljóstillífun myndun loftbóla*
einnig rykagnir sem falla í sjóinn og ropandi fisk'
ar, en í svo litlum mæli að ekki skiptir máli miðað
við hitt.
Lokaorð.
Hér hefur verið lýst hvernig heimshöfin senda
598 — ÆGIR