Tímarit lögfræðinga - 01.12.1952, Blaðsíða 9

Upptaka ólöglegs ávinnings.
193
væri heimilt að gera ólögmætan ágóða upptækan, þyrftu
refsiviðurlög við ávinningsbrotum að verða að mun strang-
ari, sérstaklega þegar ekki liggur þyngri refsing við broti
en fésektir. Er þá heppilegi’a, að ríkið taki ágóðann, en
hafi refsinguna vægari.
2. Það er ávallt skilyrði fyrir upptöku samkvæmt 3. tölul.
1. mgr. 69. gr., að muna eða ávinnings hafi verið aflað
með broti. Með orðinu brot er átt við háttsemi, verknað eða
aðgerðarleysi, sem refsing er lögð við í lögum, hvort heldur
alm. hegnl. eða sérlögum. Ákvæðið tekur bæði til fullfram-
inna brota og tilraunar, en sjaldan mun þó vera um að
ræða ágóða af broti á tilraunastigi. Helzt mundi það koma
til greina um ólögmæt framlög til framkvæmdar brots eða
endurgjald fyrir að fremja það, sem sökunautur væri búinn
að taka við úr hendi annars manns.
Ef refsing verður ekki dæmd vegna sakhæfisskorts, þ. e.
ungs aldurs eða geðveiki, kemur til álita, hvort upptaka
muni vera heimil. Orðið „brot“ mun í sumum samböndum
í hegningarlögunum mega skilja svo, að þar sé átt við hlut-
lægt brot eingöngu. Ástæður, sem liggja til grundvallar
því, að börnum er ekki refsað, eiga ekki við um sviptingu
ólöglegs ágóða. Þvert á móti virðist heppilegt frá varnaðar-
sjónarmiði, að þau haldi ekki ágóðanum. Ekki virðist
heldur eðlilegt, að geðveikir menn fái að njóta ávinnings
af broti, þó að refsing verði ekki dæmd vegna andlegs
ástands þeirra. Að sjálfsögðu er heimilt að dæma upptöku,
þó að saksókn sé felld niður samkvæmt 30. gr. hegnl. eða
refsing látin niður falla samkvæmt 74. eða 75. gr. Með því
að aðeins er heimilt, en ekki skylt, að dæma upptöku, gætu
sanngirnisástæður stundum leitt til þess, að ákvæðinu yrði
ekki beitt, þegar refsing er felld niður, t. d. vegna afsakan-
legrar lögvillu, sbr. 3. tölul. 74. gr.
Upptaka er heimil, þó að broti sé þannig háttað, að opin-
bert mál verði aðeins höfðað eftir kröfu þess, sem misgert
er við, en þá er og skilyrði fyrir upptöku, að refsikrafa
hafi komið fram frá réttum aðilja. Hins vegar er vafa-
samt, hvernig fara skuli, þegar um einkarefsimál er að