Tímarit lögfræðinga - 01.12.1952, Page 15

Upptaka ólöglegs ávinnings.
199
velsæmi, t. d. endurheimta á hendur manni, sem sekur
hefði gerzt við ákvæði 206. gr. hegnl. um að gera sér laus-
læti annarra að tekjulind.
Ólöglegan ágóða má gera upptækan, þó að einhver kunni
að eiga tilkall til hans, ef ekki er vitað, hver eða hverir það
muni vera. Það væri óviðeigandi, að sökunautur nyti góðs
af því, að ekki hefur tekizt að hafa uppi á rétthafanum,
t. d. eiganda stolins hlutar. Oft er mjög erfitt eða jafnvel
ógerningur að afla í sakamáli vitneskju um, hverir hafa
beðið tjón af broti, sbr. t. d. þegar vara hefur verið seld
almenningi yfir hámarksverði eða sökunautur hefur notað
röng vogartæki eða mæliáhöld í atvinnurekstri sínum. Ef
rétthafinn kemur fram, eftir að upptaka hefur verið dæmd,
á hann forgangsrétt til hins upptæka fjár samkvæmt 2.
mgr. 69. gr., eins og síðar verður getið.
Þegar það kemur fram í rannsókn máls, að tiltekinn eða
tilteknir aðiljar hafi beðið tjón við brotið og eigi tilkall til
ágóðans eða hluta hans, ber dómara að gera þeim aðvart
og gefa þeim kost á að koma bótakröfu sinni að í málinu,
sbr. 145. gr. laganr. 27/1951. Mun rannsóknardómari eiga
að gera sér fa’r um af eiginhvötum að leiða í Ijós, hverir
rétt muni eiga til bóta, enda tefji það ekki málið um of.
Ef rétthafinn hefur fengið ágóðann eða hluta hans greidd-
an, áður dómur gengur, kemur upptaka að því leyti ekki
til greina. Sama mun gilda, ef rétthafi hefur gefið söku-
naut upp kröfu sína. Upptökuákvæðið verður engan veginn
skýrt þannig, að það raski venjulegum áhrifum uppgjafar,
þ. e. að hún jafngildi greiðslu í þessu sambandi. Ef rétt-
hafi fær dóm fyrir kröfu sinni í refsimálinu, verður upp-
taka að sjálfsögðu ekki dæmd, enda þótt enn sé óvíst, hvort
hann innheimtir kröfu sína. Sama kemur til greina, ef
rétthafi hefur fengið dóm fyrir kröfu sinni í sérstöku máli.
En enda þótt rétthafi hafi ekki borið kröfu sína undir dóm-
stóla, þegar refsidómur gengur, virðist samkvæmt orðum
laganna tilvist hennar ein vera næg til að koma í veg fyrir
upptöku, enda hvílir þá skuld á sökunaut, sem samsvarar
ágóðanum og vegur á móti auðgun hans af brotinu. Hér að