Tímarit lögfræðinga - 01.12.1952, Page 50

234
Tímarit lögfrœöinga
snemmt að kveða upp nokkurn alhliða dóm um það. En
með því að það flytur nýjungar og það, sem út er komið
af því, er merkilegt í sinni röð og vandað, virðist sama
að vekja eftirtekt lögfræðinga á því og fyrir því skal fara
um það nokkrum orðum.
Lengi hefur það verið háttur fræðimanna að skipta fjár-
munarétti í þrjár greinar: Hlutarétt, kröfurétt og ýmis-
konar einkaréttindi (rithöfundarréttur, réttur listamanns
og uppfyndingamanns yfir verkum sínum, réttur til ýmis-
konar auðkenna o. s. frv.). Svo hafa nokkrar greinir, sem
bæði heyra undir opinberan rétt, kröfurétt og hlutarétt,
verið teknar sér, svo sem sjóréttur, félagaréttur og land-
búnaðarréttur. Skipting þessi hefur verið reist á inum mis-
munandi andlögum réttindanna. Hlutir (líkamlegir, óper-
sónulegir fjármunir, sem geta verið undirorpnir yfirráð-
um manna) hafa þá verið taldir andlag hlutaréttinda,
kröfur (þ. e. tilkall á hendur manni um verknað eða
stundum athafnaleysi um eitthvert atriði) andlag kröfu-
réttinda, og hugverkin auðkennin o. s. frv. andlag þriðja
flokksins. Þessi greining er nú gagnrýnd af ýmsum fræði-
mönnum. Sá aðili, sem fjármunaréttindi tilheyra, er eig-
andi þeirra, og heimildir hans til nýtingar og hagræðingar
réttindum sínum eru inar sömu, hvert sem andlag þeirra
er. Hann má 1) nýta sér andlagið, 2) ráðstafa því með lög-
gerningum inter vivos, 3) það er grundvöllur undir láns-
trausti hans. 4) Hann getur ráðstafað því mortis causa og
það erfast eftir hann, og 5) hann getur leitað aðstoðar
ríkisvaldsins til verndar réttindum sínum yfir því, eftir
því sem efni standa til. Flokkun réttinda þessara eftir and-
lagi þeirra er ekki talin svo réttmæt eða sjálfsögð sem áður
var.
Ekki verður flokkun slík sem tíðkazt hefur heldur reist
á mismunandi aldri réttindanna (þ. e. því, hversu lengi þau
skuli standa). Sumum hlutaréttindum er skapaður skamm-
ur aldur, sbr. t. d. lögveðin, sem venjulega er fyrirfram að
lögum ætlað að standa eitt til tvö ár. Hins vegar er sumum
kröfuréttindum ætlaður langur aldur, sbr. t. d. krafa að-