Tímarit lögfræðinga - 01.12.1952, Blaðsíða 48

232
Tímarit lögfrœöinga
óhagganlegur, þangað til hæstiréttur hefur kveðið upp sinn
dóm? Ef svo væri, þá sýnist löggerningar lögráðamanns
einir eiga að gilda. Það væri glögg regla, enda er hæfileiki
til meðferðar mála dæmd af aðilja, þangað til hæstiréttur
hefur komizt að andstæðri niðurstöðu. Um þetta má auð-
vitað deila. Með samsvarandi hætti fer um áfrýjun úr-
skurðar um brottnám lögræðissviptingar. Þá heldur aðili
lögræði samkvæmt honum, þangað til hæstiréttur hefur
kveðið upp sinn dóm. Segja má reyndar, að ójafnt sé á
komið, með því að í fyrra tilvikinu er réttur tekinn af
aðilja, en í síðara tilvikinu er honum veittur réttur.
1 10. gr. rekur höf. reglur um sjálfræði og fjárræði og
skýrir þær, og ræðir þar sérstaklega um málflutningshæfi.
1 11. gr. talar höf. um löggerninga ólögráða manna, og í
12. gr. um skilaskyldu og bætur vegna ógildis slíkra lög-
gerninga, 20. og' 21. gi’. lögrl. Löggerningar ólögráða
manna eru, eins og kunnugt er, almennt ógildir. En þá
verður úr því að skera, hver verði kjör viðsemjanda hans.
A hann að verða bótalaus, þó að ólögráða maður hafi vélað
hann til samningsgerðar? Það verður hann sjálfsagt stund-
um, af því að vélar hafa ekki orðið sannaðar. Og á viðsemj-
andi að fá sitt aftur, ef hann hefur fullnægt samnings-
skyldu sinni? Stundum, en stundum verður hann að hafa
skaða sinn óbættan. Hér er de lege ferenda úr vöndu að
ráða: Annars vegar vernd ólögráða manna bæði gagnvart
sjálfum þeim og gagnvart óhlutvöndum mönnum, sem
kunna að nota sér þroskaleysi þeirra og reynsluleysi. Hins
vegar geta reglurnar um ógildi löggeminga orðið ófyrir-
leitnum æskumönnum vegur til féflettingar auðtrúa
manna, enda má oft svo vera, að útlit manns bendi alls
ekki til þess, að hann sé ólögráður, og að hann jafnvel full-
vissi viðsemjanda sinn um það, að hann hafi náð lögræðis-
aldri, án þess að ósannsögli verði á hann sönnuð. En yfir-
leitt lýtur tillit til viðsemjanda í lægra haldi, þó að löggjaf-
inn reyni að gefa réttlátar reglur um skiptin.
Það hefur löngum þótt prakkaraskapur, ef ólögráður
maður synjar efnda á löggerningi vegna lögræðisskorts,