Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Blaðsíða 28

þennan, sem samningsbundinn var. Það var einnig meg-
inregla, að allar ákvarðanir væru teknar samhljóða.
Annars staðar lilaut meirihlutareglan viðurkenningu.
Ýmsa kann að undra, að þessi ómissandi meginregla
skjddi ná fram að ganga, þegar lilið er til hinnar nauð-
synlegu sjálfskuldbindingar, að sérliver réttarþegn varð
að gjalda jákvæði sitt og takmarka með því móti eigin
sjálfræði. Hér má greina, einkum í umhverfi landsfrið-
arins og borgarréttarins, hina óbeinu þröngvan til eið-
vinningar: Borgirnar hóta borgaranum með brottvísun
úr borginni, ef hann vinnur ekki borgaraeiðinn, lands-
friðurinn þröngvar þeim, sem synjar fyrir eiðinn, með
því, að liann verði sviptur allri réttarvernd — allt fór
þelta fram með nokkrum harðræðum, en meginregl-
unni var borgið. En einnig meirihlutasjónarmiðið er
ekki fyrr en á síðustu öldum orðið opinberlega viður-
kennd grundvallarregla. Á miðöldum láta menn duga
að finna upp svonefndan fylgiseið til þess að bjarga
meginreglunni um sjálfskuldbindingu; með embættis-
eiði sínum skuldhundu allir sig, sem sæti átlu í borgar-
ráðunum — þannig var það t. d. i Köln —, „dat mvnstre
part deme meisten ze volgen, so dat deme meistern
parte die macht blyve“; því að, eins og stjórnarskrá
Freiborgar segir: „meiri hluti ráðsins, það er einnig ráð-
ið“. Langur tími líður, áður en fylgisskylda minnihlut-
ans verður sjálfsögð og ekki þarf lengur að laka af
mönnum eiða til þess að tryggja fylgi.
Ég drap á það í upphafi máls míns, að grunnmvndir
lagahugtaksins finnist ekki lengur í sinni skvrustu mvnd
eins og efnafræðilegir kristallar, en þá hefði okkur
ekki heldur verið mikill vandi á höndum að henda reið-
ur á þeim. Þegar í hinum gamla lands- og ættstofna-
rétti liittum við fyrir auðkenni, sem benda til settrar
skipunar. Mjög svo eðlilegt var, að mönnum kæmi það
einnig fyrir sjónir sem samþykki til setningar nýrrar
skipunar, hversu mikið lagt var upp úr dómum og
22
Timarit lögfra’dini/a