Tímarit lögfræðinga - 01.01.1969, Side 71

En nú er það svo, að réttarsagan verðnr ekki sögð til
hlítar, þó að lagaboð sén kunn, ef ekki er vitað, hvort
þau hafa komið til framkvæmdar eða hvernig þeim hefur
verið heitt í framkvæmd. Á öllum tímum liafa verið til
lagaákvæði, sem við nú á dögum nefnum pappírslög og
lítt eða ekki liafa komið til framkvæmdar. Frá þjóðveldis-
tímanum eru ekki til nein frumgögn um framkvæmd
laganna, enda voru dómar þá ekki skráðir. Til að fylla
upp í þetta skarð, hefur löngum verið vitnað til íslend-
ingasagna, en þar er víða vikið að sakferli, meðal annars
út af fjölmælum eða meiðyrðum. I ritinu Fjölmæli eru
tekin upp mörg dæmi úr sögunum. Ivveður höfundur, að
þótt sögurnar hafi ekki sama heimildargildi og islenzkar
lagaskrár, séu þær engu að síður mikilvægar í þessu
sambandi. Þær veiti upplýsingar um hugmyndir manna
um lög og lagaframkvæmd, þótl atvik, er þær segja frá,
kunni að hafa gerzt með öðrum hætti eða alls ekki.
Ég er sammála höfundi um, að ekki verði gengið fram
hjá sögunum, með því að aðrar og betri heimildir skortir.
En á gagnsemi þess, að því er snertir fjölmælalöggjöfina
og framkvæmd hennar, er ég vantrúaður. Til þess liggja
í fvrsta lagi þær almennu og alkunnu ástæður, að á laga-
þekkingu höfunda íslendingasagna vitum við yfirleitt ekki
önnur deili en þau, sem ráða má af samanburði sagnanna
við lög þau, sem varðveitzl hafa. Þegar sögurnar víkja
frá lögunum, má ekki treysta því, að atburðir sagnanna,
sannir eða ósannir, séu í tengslum við einhver eldri lög,
sem til hafi verið og höfundarnir vitað skil á, en eru að
öðru levti ókunn. Og í öðru lagi, að því er fjölmæli varðar
sérstaklega, þá er ljóst, að sögurnar eru tíðum í ósam-
ræmi við lögin. I sögunum kemur t. d. oft blóðhefnd
fyrir meiðju'ði, sem eftir lögunum hefðu aðeins átt að
varða fjörbaugsgarði, enda eru vígaferli sögulegri en
sókn mála fyrir dómstólum. Að vísu er sennilegt, að menn,
sem fyrir illmælum urðu, hafi stundum brotið lagaregl-
urnar og liefnt ummælanna með vígi, enda má finna
Tímarit lögfræðinga
65