Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Blaðsíða 11

að til afskipta ríkisvaldsins kom með lögmæltum vinnuverndarákvæð-
um, og eru þau nú á síðari árum í ýmsum löndum orðin að heilum
lagabálkum. En jafnframt kom til skjalanna það, sem sköpum skipti í
þessum málum. Félagshyggja launþeganna tók að eflast og þeir fóru
að efna til þess félagsskapar, stéttarfélaganna, sem áttu eftir að þró-
ast til þess veldis, sem þau nú hafa náð, að standa jafnfætis samtök-
um vinnuveitenda í samningagerð þessara aðila.
Fyrsta stigið í þróunarsögu kjarasamninga mun hafa verið það, að
verkalýðsfélögin gáfu út einhliða kauptaxta, og var höfuðatriði þeirra
að tryggja launþegum ákveðin lágmarkslaun. Og framan af var það
svo, að stéttarfélögin höfðu jafnvel ekki áhuga á því, að gera fasta
kj arasamninga vegna þess, að þau töldu það binda hendur sínar um
kröfugerð í launa- og kjaramálum og hefta möguleika sína til þess að
geta, hvenær sem væri, framfylgt kaupkröfum með verkföllum. Vinnu-
veitendur voru einnig framan af fyrir sitt leyti oft andvígir samn-
ingum við launþegasamtökin og neituðu að viðurkenna þau sem rétta
aðila til að semja um kaup og kjör félagsmanna sinna. En smám sam-
an breyttist afstaða beggja, stéttarfélaganna og vinnuveitendanna.
Stéttarfélögin áttuðu sig á því, að kjarasamningar styrktu aflstöðu
þeirra, og vinnuveitendur tryggðu sér hinsvegar vinnu- og rekstrar-
frið. Kjarasamningarnir urðu þannig einskonar friðarsamningar milli
þessara sterku þj óðfélagsafla og fengu æ meira gildi fyrir þjóðarheild-
ina. Skilningur stjórnvalda og löggjafarvaldsins á gildi þessara samn-
inga kom svo í ljós á ýmsan hátt, svo sem í löggjöf, er að því laut að
Hákon Guðmundsson var forseti Félagsdóms
1938—1974, hæstaréttarritari 1936—1964 og
yfirborgardómari í Reykjavík frá því ári til árs-
loka 1973. Hér birtist fyrirlestur, sem hann
flutti 16. maí s.l. á námskeiði Lögfræðingafé-
lagsins um vinnurétt. Þar er fjallað um kjara-
samninga í þeirri merkingu, sem nú er almennt
lögð í það orð, þ. e. samninga milli stéttarfé-
laga og vinnuveitenda um kaup og kjör. Fjall-
að er um form, aðila og efni kjarasamninga,
um gildistíma, afleiðingar vanefnda og um
skýringarreglur. Þá er rætt um friðarskyldu
aðila á gildistíma samninganna, þýðingu samn-
inganna fyrir einstaka meðlimi verklýðsfélaga
og fleiri atriði.
73