Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Blaðsíða 46

1 hinum dómnum var það háseti á sama skipi, sem krafði B. bóta
fyrir atvinnutjón frá 30. mars til vertíðarloka, en hann kom með skip-
inu hingað til lands í umrætt skipti og skráðist úr skiprúmi daginn
eftir. Um kröfu hans segir í dómnum: „Fram er komið í málinu, að
Guðmundi Ibsenssyni, sem ráðinn hafði verið skipstjóri v/b Sæfara
KE-52 á vetrarvertíð 1956, var af forráðamönnum skipsins falið að
ráða áhöfn þess, og hefur Guðmundur vottað, að hann hafi ráðið
stefnda háseta á þá vertíð. Eins og í héraðsdómi gi’einir, kom v/b Sæfari
frá Svíþjóð til Keflavíkur 30. mars 1956. Daginn eftir skráðist stefndi
úr skiprúmi, enda leitaði áfrýjandi, Trausti Jónsson, sem um þær
mundir var að festa kaup á skipinu, eigi eftir því við stefnda, að hann
yrði á skipinu áfram. Samkvæmt þessu og forsendum héraðsdóms að
öðru leyti öðlaðist stefndi á hendur útgerð skipsins rétt til fébóta,
sem tryggðar voru með sjóveðrétti í skipinu samkvæmt 236. gr. laga
nr. 56/1914.“ Á þessum tíma hafði 40. gr. sjómannalaga enn ekki
verið breytt. Þrátt fyrir það taldi Hæstiréttur honum rétt að ganga
úr skiprúmi og krefjast bóta af húsbændum sínum, er hinn nýi eig-
andi skipsins leitaði ekki sérstaklega eftir því við hann að vera áfram
á skipinu.
Hjá sumum erlendum fræðimönnum, svo sem Christian Borchsen-
ius, kemur fram sú skoðun, að í stærri fyrirtækjum, þar sem persónu-
legt samband eiganda og óbreyttra starfsmanna sé lítið sem ekkert,
en fulltrúar hans og verkstjórar annast öll samskipti við verkamenn,
skipti það ekki máli fyrir þá, hver húsbóndinn sé, og því sé ekki ástæða
til að viðurkenna rétt starfsmanna til fyrirvaralausrar lausnar úr
starfi við eigendaskipti að slíkum fyrirtækjum. Þessi skoðun virðist
ekki fá samrýmst dómnum í máli hásetans, sem ég var að enda við
að rekja. Persónuleg samskipti útgerðarmanns og háseta á skipi hans
eru yfirleitt síst meiri en vinnuveitanda í landi við starfsfólk sitt.
I 35. gr. sjómannalaga er að finna svohljóðandi ákvæði: „Ef skip-
verji sannar, að hann eigi kost á að verða skipstjóri, stýrimaður eða
vélstjóri, eða að hann eigi kost á æðri stýrimanns- eða vélstjórastöðu
en hann þá er í, eða að ástæður hans hafi breyst svo frá því hann
réðist á skipið, að það sé velferðarmál fyrir hann að geta losnað úr
skiprúminu, þá á hann rétt á að krefjast lausnar, ef hann fær annan
dugandi mann í sinn stað, og auki það ekki útgerðarmanni kostnað."
Hér er um að ræða undantekningu frá þeirri meginreglu, að verka-
maður geti ekki sett annan í sinn stað nema samþykki vinnuveitanda
komi til. Væntanlega kæmi til greina að beita ákvæðinu með lögjöfn-
un um hliðstæð atvik í landi.
108