Ægir - 01.02.1995, Blaðsíða 18

STOFNMÆLING BOTNFISKA
AISLANDSMIÐUM
19 9 4
Eftir: Einar Jónsson, Björn Æ. Stein-
arsson, Gunnar Jónsson, Gunnar
Stefánsson, Ólaf K. Pálsson og Sigfús
A. Schopka
Rannsóknaleiðangurinn „Stofnmæl-
ing botnfiska á íslandsmiðum 1994"
fór fram 3.-15. mars. Til verksins voru
leigðir 5 togarar, Bjartur NK 121, Brett-
ingur NS 50, Múlaberg ÓF 32, Rauði-
núpur ÞH 160 og Vestmannaey VE 54.
Teknar voru 596 togstöðvar á land-
grunninu allt umhverfis landiö niður á
500 m dýpi og að miðlínu milli íslands
og Færeyja.
Skráðar tegundir fiska og hryggleys-
ingja reyndust 76 talsins eða um 770
þúsund dýr. Lengdarmældar voru 45
fisktegundir, alls rúmlega 290 þúsund
fiskar, þar af um 40 þúsund þorskar,
52 þúsund ýsur, 54 þúsund gullkarfar,
49 þúsund skrápflúrur og um 21 þús-
und steinbítar. Tólf tegundir voru kyn-
greindar. Kvörnum til aldursgreininga
var safnað af 13 tegundum, þar á með-
al þorski, ýsu og ufsa, alls 10.970
kvarnasýni.
Umfangsmikil vigtun fisks hófst í
þessum leiðangri og beindist einkum
að þorski, ýsu og ufsa. Flestir kvarnaðir
fiskar þessara tegunda voru einnig
vigtaðir óslægðir og slægðir, auk þess
sem lifur var vegin. Alls voru 6943
fiskar vigtaðir.
Fæða þorsks var rannsökuð og fór
úrvinnsla fæðusýna fram jafnharðan í
leiðangrinum. Helstu tegundir bráðar
voru greindar, fjöldi dýra ákvarðaður
og vegin og fiskbráð lengdarmæld.
Fæðusýnum var safnað á tveimur
stöðvum í hverjum reit, samtals úr
4476 þorskum. Þetta verkefni er liður í
sérstakri áætlun um fjölstofnarann-
sóknir.
Smáþorski og sandkola var safnað á
fjórum svæðum við landið til mælinga
á mengandi efnum.
Hér á eftir er gerð grein fyrir
nokkrum niðurstöðum um líffræðilega
þætti og stofnvísitölur þorsks og ýsu.
Ennfremur er gerð grein fyrir lengdar-
dreifingu, útbreiðslu og stofnvísitölum
allmargra annarra fiskstofna.
Umhverfisþættir
Hitastig sjávar við botn og í yfir-
borði var mælt í leiðangrinum. A 1.
mynd má sjá meðalhita við botn úr
þessum mælingum á þeim tíma sem
verkefnið hefur staðið yfir, þ.e. á ára-
bilinu 1985-1994. Hitastig sjávar í
mars 1994 er yfirleitt hærra en það var
á sama tíma árið áður hvort heldur lit-
ið er til botn- eða yfirborðshita. Helsta
undantekningin er yfirboröshitinn í
Rósagarðinum sem er gráðu lægri en í
fyrra. Þá er botnhiti á Norðvesturmiö-
um og yfirborðshiti á Suðurmiðum ör-
lítið lægri en í fyrra. Þetta síðastnefnda
meðalhitastig á Suðurmiðum er reynd-
ar lægsta hitastig á þessu svæði fyrr og
síðar frá upphafi stofnmælinga. Botn-
hiti á þessu svæði er hins vegar mjög í
hærri kantinum. Yfirborðshitinn á
Norðurmiðum er sá hæsti sem mælst
hefur í stofnmæling-
unni og sama hitastig á
Norðvesturmiðum er nú
mjög í hærri kantinum.
Hitastig sjávar í fyrra var
í lægri kantinum. Hlýn-
un sjávar á árinu 1994,
sem ekki er þó einsleit
eins og að framan er get-
ið, gerir þó vart meira
en ná hitastiginu upp
undir meðallag þegar á
heildina er litiö. Þannig
eru botnhiti undir með-
allagi á 4 svæðum af 6
og eins er farið með yfir-
borðshita.
Veðurfar í mars 1994,
á meðan rannsóknirnar
stóðu yfir, var misjafnt og rysjótt á
köflum. NA-átt var ríkjandi og bræla
gekk yfir nokkrum sinnum með veður-
hæð yfir 30 hnúta. Þessi bræluskot
ollu þó litlum frátöfum þar sem skipin
voru oft stödd við stöðvatöku inn-
fjarða þegar og þar sem þau gengu yfir.
Aldursdreifing
Þorskur
Á 2. mynd er sýnd aldursdreifing
eins til tíu ára þorsks á öllu rannsókna-
svæðinu 1985-1994. Undanfarin ár
hafa árgangar 1983-1985 verið mest
áberandi og reyndar uppistaðan í
þorskstofninum hér vib land. Á árun-
um 1985 og 1986 var eins til þriggja
ára smáþorskur af þessum árgöngum
mjög áberandi. Þessum þremur ár-
göngum má fylgja eftir í gegnum
stofninn á árunum 1987 til 1989. Árið
1990 minnkaði hlutdeild þeirra mjög
og eru þeir nú aö mestu horfnir. Enn-
fremur má sjá að engir áberandi sterkir
árgangar hafa bæst í stofninn sem eins
og tveggja ára fiskur síðustu 6 árin. Þó
kemur árgangur 1989 ívib skár út árið
1992 sem þriggja ára fiskur en fyrri vís-
OoálB
ílnnn^nnnmn
fTTh Tinnn
m InflHnn
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
Rósagarður
1. mynd. Hitastig sjávar við botn eftir svæðum í
stofnmælingum 1985-1994.
18 ÆGIR FEBRÚAR 1995