Ægir - 01.02.1995, Blaðsíða 42

siðferðileg vandamál af þessum toga,
sem Siglingamálastofnun stendur
frammi fyrir, er. t.d. flakið af Goða-
fossi. Goðafossi var sökkt 10. nóvem-
ber 1944 við Garðskaga. Miklar sögur
hafa æ síðan gengið um ýmis verð-
mæti í farminum en skipið flutti m.a.
mikið af kopar í símaköplum. 24 ís-
lendingar fórust með Goðafossi og
flakið liggur á litlu dýpi og staðsetn-
ing þess er allvel þekkt. Sumir segja
reyndar að þar sé ekkert flak því
Bandamenn hafi varpað djúpsprengj-
um á staðinn til þess að eyðileggja
flakið svo það yrði ekki að skjóli fyrir
kafbáta. Þekkt nýlegt dæmi af þessu
tagi er Estonia-slysið á Eystrasalti og
deilur um það hvort ná skuli jarðnesk-
um leifum úr flakinu eða ekki og hver
skuli gera það.
„Við höldum áfram ab vinna vib
skrána og gera hana sem best úr garði.
Það er nægur tími til að taka afstöðu
til þess hvernig upplýsingunum verður
komiö á framfæri. Það þarf að meta
hvaða staðsetningar verða gefnar upp
og hverjar ekki. Það þarf að skilgreina
hver ber ábyrgð og hve langt hún nær.
Við gefum ekki upp staösetninguna
á flakinu af Goðafossi svo dæmi sé
tekið."
Stöðugt er unnið vib ýmis mál sem
tengjast skránni og oft verður leitin
sambland af grúski og innsæi og víða
þarf að leita fanga og hafa margir aðil-
ar, innlendir og erlendir, lagt til upp-
lýsingar. Leitin hefur borist bæði til
Þýskalands og á breska þjóðskjalasafn-
ið og ýmis gögn hafa skotið upp koll-
inum. Þó telur Mikael líklegt að mikið
af upplýsingum geti enn leynst hjá ís-
lenskum sjómönnum sem sigldu á
stríðsárunum.
Dæmi um ráðgátur sem upp koma
er t.d. að nýlega kom akkeri upp í
veiðarfærum út af Vestfjörðum. Akker-
ib er 840 kíló, með einhverri áletrun
og ártalinu 1916. í brotum sem komu
upp meb því sást að einungis voru
trénaglar í skipinu. Þessu fylgdi stað-
setning þar sem akkerið fannst. Þetta
mál liggur á borði Mikaels og bíbur
þess að hann finni flak sem getur átt
við umrætt akkeri.
„Ég hef gripið í þetta milli annarra
verkefna en tíminn er takmarkaður,"
segir Mikael.
Leifar frá stríðsárunum um alla
efnahagslögsöguna
Á íslandsmiðum liggur 21 kafbátur
frá stríðsárunum og tæplega 52 herskip
af ýmsu tagi. Flestum kafbátanna var
sökkt eftir 1942 þegar farið var að
beita flugvélum gegn þeim. Á öll þessi
flök verður að líta sem hættu fyrir
fiskimenn sem geta fest veiðarfæri sín í
þeim og fengið virk sprengiefni um
borð. Þar fyrir utan má reikna með að
enn leynist olía og fleiri efni, sem
valdiö geta mengun, um borð í sum-
um flakanna. Þannig má líta á þau
sem tímasprengjur frá umhverfissjón-
armiði en á norðurslóðum er tæring
hægari en í hlýrri sjó og því eyðast
flökin hægar hér en við strendur sunn-
ar í Evrópu.
Á þeirri skrá sem hér er rætt um eru
engin flugvélaflök en að sögn Mikaels
væri mjög gagnlegt að slík skrá fylgdi
með því flugvélaflök eru mörg og
reglulega berast fréttir um fiskiskip
sem fá brot af þeim í veiðarfæri.
Með auknu vélarafli fiskiskipa og
stærri veiðarfærum eykst jafnframt
hættan á því ab fiskiskip fái stærri
flakahluta upp í trollinu og jafnframt
verður auðveldara fyrir togara að rifa
sundur flök á hafsbotni án þess að
festa á þeim.
Mikael segir að flest herskipanna
innan íslensku efnahagslögsögunnar
séu korvettur og sum þeirra sögufræg,
s.s. breska beitiskipið Hood sem liggur
djúpt út af Snæfellsnesi.
„Við erum með sæmilega nákvæmar
staðsetningar á öllum kafbátunum.
Mörgum þeirra var sökkt í upphafi
árásarferðar sem þýðir að þeir eru með
fulla vopnahleðslu. Mér fyndist ekki
fráleitt ab gefa út þessar staðsetningar
á kafbátunum og lýsa hættusvæbi um-
hverfis flökin."
Eru þessi kafbátsflök á fiskislób?
„Sum þeirra eru það en ég þekki
ekki fiskislóðir nógu vel. Þá verður að
hafa í huga að þar sem þykir ekki
veiðilegt í dag getur verið fiskislób á
morgun. Fyrir nokkrum árum hefði
enginn maður sett niður troll á Reykja-
neshrygg þar sem nú eru vinsæl fiski-
mið. Við lítum svo á að hætta stafi af
öllum flökum innan efnahagslögsög-
unnar."
Eru þessi stríðsflök, sem mest hætta
stafar af, dreifð um alla efnahagslög-
söguna?
„Fragtskipum sem sökkt var úr
skipalestum bandamanna var flestum
sökkt suður af landinu og kafbátarnir
eru á svipuðum slóðum. Bresku her-
skipin eru fyrir sunnan land, í Græn-
landssundi og noröaustur af landinu.
Flest þýsk flök flutningaskipa eru fyrir
norðvestan landið en þau fóru þá leið
frá Suður-Ameríku áleiðis til Noregs.”
Mörg flakanna liggja á talsverðu
dýpi en tækninni við að bjarga skips-
flökum fleygir fram og sé vitað af verð-
mætum eru mörg dæmi á síöari tímum
um að flökum sem áður voru talin
óaðgengileg hafi verið bjargað.
Lýst eftir upplýsingum?
Er tæknilega erfitt að fá nákvæmari
staðsetningu á mörgum þessara flaka
en nú er þekkt?
„Það er í sjálfu sér mjög auðvelt og
enn auðveidara væri ab afla þessara
upplýsinga frá íslenskum skipstjórnar-
mönnum. Fiskiskip nútímans eru búin
mjög nákvæmum staösetningartækj-
um og ég efast ekki um að hjá skip-
stjórum leynast nákvæmari staðsetn-
ingar margra flaka. Sömuleibis lýsi ég
eftir mönnum sem hafa áhuga á þess-
um málum og gætu lumað á upplýs-
ingum varðandi flök frá stríðsárunum
og afdrif skipa."
Eru þekktar margar mengunargildr-
ur meðal þessara flaka?
„E1 Grillo, sem liggur inni á Seyðis-
firbi, er þekktast þeirra. Olía lekur úr
þvi nær stöbugt. Það er enn ekki vitað
hve mikil olía leynist í flakinu en þab
væri hægt ab rannsaka það með því að
kafa niður ab skipinu. En þab kostar
fé. Það sem gerir þab mál sérstaklega
erfitt er ab E1 Grillo liggur á akkeris-
lægi á Seyðisfirbi og því getur vel orðið
óhapp þar sem myndi getað valdið gíf-
42 ÆGIR FEBRÚAR 1995