Ægir - 01.02.1995, Blaðsíða 46

Auðlind íslands, fiskimiðin
Ný lota er nú hafin í umræðunni
um stjórn fiskveiða við ísland. Kenna
sumir þessa lotu við væntanlegar kosn-
ingar, en aðrir segja að málefnin ráði
og nú komi upp á yfirborðið margra
ára vandi og gremja þeirra manna er
telja sig hafa veriö rangindum beitta í
þeim kerfum sem notuð hafa verið til
að stjórna fiskveiðum á síðustu árum.
Hvað sem þessum sjónarmiðum líður
þá er ljóst að fiskurinn, sem er í hafinu
við ísland, er takmörkuð auðlind, um
það eru allir sammála, hvar í flokki
sem þeir eru. í beinu framhaldi af þess-
ari fullyrðingu má draga þá ályktun að
allir séu sammála um að takmarkanir
af einhverjum toga séu nauösynlegar
svo fiskurinn verði áfram undirstaða
efnahags í þessu landi.
En um hvað er þá rifist?
Það er rifist um þá aðferð eða að-
ferðir sem notaðar eru til að takmarka
aðganginn í auðlindina, eða öllu held-
ur hvernig tekiö er úr auðlindinni.
Nú í janúar hélt sjávarútvegsráðu-
neytið ráðstefnu undir kjöroðunum
„viðreisn þorskstofnsins" og fluttu þar
erindi margir mætir menn, m.a. sjávar-
útvegsráðherra Kanada, Brian Tobin.
Var allgóður rómur gerður að máli ráö-
herrans, enda talaði hann af tilfinn-
ingahita og er snjall ræðumaður. Fátt
nýtt kom fram í ræðu þessa erlenda
gests sem ekki var vitað fyrir. A hinn
bóginn komu fram við umræður síðar
á ráðstefnunni nýjar hugmyndir frá
Þorvaldi Garðarssyni, sem felast í
framseljanlegum sóknarkvóta. Þessi
hugmynd er nokkuð ómótuð og þarfn-
ast því nánari skilgreiningar og út-
færslu áður en hún er dæmd, en hug-
myndin er góð og verðskuldar því um-
ræðu, meiri en hún hefur fengið til
þessa.
Þá má tiltaka tillögur frá fjórum
frambjóðendum Sjálfstæðisflokksins í
Vestfjarðakjördæmi, en þeir útfæra
leið til stýringar á sókn flotans í auð-
lindina. Þessar tillögur þeirra eru ekki
endanlega útfærðar og þarfnast um-
bóta og lagfæringa. Þrátt fyrir það, og
kannski vegna þess, hafa þeir uppskor-
ið hörð viðbrögð bæði sjávarútvegsráð-
herra og formanns LÍÚ sem verja nú-
verandi kerfi ákaft.
Þessi viðbrögð ráðamanna eru í
senn skiljanleg, þar sem þeir eru aö
verja kerfi sem er þekkt og menn eru
búnir að læra á, en um leið ámælis-
verð því þeir eru að koma í veg fyrir
nýja þróun, sem hugsanlega leiðir til
nýrrar og betri lausnar. Það að ekkert
geti komið í stað núverandi fiskveiði-
stjórnunarkerfis er hrein fásinna og
ábyrgir aðilar í ráðandi stöðum í hags-
munasamtökum eba í opinberu rábu-
neyti geta ekki afgreitt mál meb
sleggjudómum um sérhagsmuni Vest-
firðinga eða fullyröingum um órofa-
samstöðu um að leggja af kolómögu-
legt sóknarmarkskerfi. Þaö stób mjög
tæpt að ná kvótakerfinu í gegn á sín-
um tíma og það náöist aðeins í gegn í
upphafi sem bráðabirgðalausn til eins
árs í senn.
Árangur fiskveiða hefur um aldarað-
ir verið mældur í þeim afla sem skilað
er að landi. Hefur mælikvarðinn verib
magn og á síðari tímum verðmæti og
gæði tengd því. Meb nýjum takmörk-
unum, sem hafa allar verið settar á
magnið, hefur þessi mælikvarði
skekkst mjög og er að mínum dómi
ónothæfur til að meta árangur manna
viö veiðar og enn síður nothæfur til að
meta árangur í nýtingu auðlindarinn-
ar. Nú er það mikilvægt að fiska vel í
kvótabankanum og ekki síst ef skip-
stjórinn er fiskinn á miðunum. Ef
kvótaslagurinn gengur ekki upp nota
menn margvíslegar aöferðir til að
drýgja kvótann. Ein þeirra er ab koma
einfaldlega ekki með að landi nema
þann afla sem þóknanlegur er kerfinu
og allir eru ánægðir. Kerfiö gengur upp
og fáar sögur fara af fiskinum sem
„sleppt" var í hafið aftur. En er þetta
svo? Eitt er víst að sá bátur sem bund-
inn er vib bryggju fiskar ekki, en sá
bátur sem er á veiðum þarf ekki að
koma með allt þaö sem fiskast ab
landi. Nú á tímum er það mjög
heimskulegt því þá er viðkomandi bát-
ur sviptur veiðileyfi vegna afla án
kvóta. Virðingarverð er tilraun LÍÚ um
herferð gegn því að kasta fiski í hafið,
en er LÍÚ tilbúið aö jafna þann mis-
mun sem verður í buddu viðkomandi
sjómanna, þeirra sem hirða allt og
þeirra sem velja úr? Því miður tel ég að
þessi herferð gangi ekki eins vel og
ruslherferðin því þar var ekki um
beina fjármuni að ræða fyrir áhöfnina.
Nú á dögunum voru viðraðar hug-
myndir um hvernig koma eigi í veg
fyrir aö fiski sé fleygt í sjóinn. Og
hverjar eru þær? Jú, heröa þarf reglur
og skerpa skil við refsiveröum brotum
þannig að menn láti af þessum
ósóma. Koma þarf upp eftirlitsmönn-
um borð í hvert skip og í hverja ver-
stöb, ráða þarf „kvísling" um borð í
hvern bát sem nýtur lagaverndar um
æviráðningu hjá útgerðinni ef hann
sendir inn skýrslu og segir til félaga
sinna. Þeir sem halda að þetta geti
gengib upp hafa aldrei komið um
borö í fiskiskip til þess að vinna þar og
dvelja. Þetta er fásinna og það vita all-
ir. Eina lausnin er sú að kerfið sjálft sé
þannig að þab sé einfalt og það vinni
með þeim sem eiga að fara eftir því,
en ekki þannig að allir búi við eftirlit
„stóra bróður" og sögusmettur séu á
hverju horni. Ef eitthvað er í ætt við
miðstýringu og lögregluríki þá er það
þetta sem við stefnum á nú og því er
brýn nauðsyn á endurskoðun.
Þær hugmyndir og tillögur sem ég
hef drepið á hér áður eru tilvaldar til
að ræða sem grunn aö kerfi þar sem á-
þreifanlegri takmörkunum er beitt en
gert er nú. Takmörkunum sem eiga að
virka og virkja sjómenn jafnt og land-
verkafólk til að vernda og varðveita þá
auðlind sem við lifum öll af.
Bjami Kr. Grímsson
46 ÆGIR FEBRÚAR 1995