Ægir - 01.12.1995, Síða 38

þar sem fiskurinn hélt sig. Skipstjórar
höfbu á þessum tíma enga skýra mynd
af botninum í líkingu við það sem fiski-
ieitartæki nútímans bjóða upp á.
Lærðir þú líka af pabba þínum aö
stjórna mannskapnum?
„Ég veit ekki hvort ég náði nokkurn
tíma sömu tökum á því og hann, en
hann hafði ákaflega gott lag á mönn-
um. Hann hafði engan heraga, þab þýð-
ir ekkert, en menn báru virðingu fyrir
honum.
Þetta er nokkuð vandasamt því það
er illa séð að vera með of mikla stífni og
yfirlæti. Þegar ég tók við skipstjórn fyrst
á Jóni forseta þá þekkti ég náttúrlega
áhöfnina og leit á þá sömu augum og
sjálfan mig. Þetta gekk ágætlega."
Fleira veit sá er fleira reynir
Skipstjórar hafa oft verið taldir til
galdramanna á ísiandi. Af þeim og
þeirra aðferðum vib veiöarnar ganga
sögur og sumir eru sagðir gæddir yfir-
náttúrlegum hæfileikum. Hvaba ráðum
beitti Markús vib veiðarnar?
„Eg hafði alla tíð eina meginreglu og
hún snýst um frumkvæði. Maður fiskar
ekki fisk sem annar er búinn að fá og
verður því að reyna að pota eitthvað
sjálfur. Fyrst er að hafa allt í lagi um
borð í skipinu og síðan aö vera þar sem
fiskurinn er og það reyndi ég. Það
heppnast ekki alltaf en oftar ef frum-
kvæðið er notaö.
Ég fór samkvæmt þessu oft einskipa
þangað sem ég taldi að fiskur væri og
aörir voru ekki búnir að reyna. Stund-
um gekk það vel, stundum ekki. Svo
verður maður að vera hæfilega kæru-
laus. Stundum þegar ég sá eitthverjar
hrufur á dýptarmælinum þá lét ég bara
vaða yfir það og þannig fann ég oft fisk.
Það kom fyrir að maður fann nagga
og holur sem gáfu vel af sér og ekki var
vitað um áður. Fleira veit sá er fleira
reynir, segir í Grettissögu og í mínum
huga hefur aflasæld alltaf verið sama og
frumkvæði. Þeir hafa alltaf fiskað best
sem voru sjálfstæðastir."
Við veiðar á Selvogsbanka þurfti ekki
bara ab gæta sín á úfnum botni. Land-
helgislínan lá um veiðisvæðið og Mark-
ús segist alltaf hafa sett sína togbauju
nákvæmlega á línuna. Þetta gerðu
margir skipstjórar og þá þótti öðrum
auðvelt að miöa við þær.
„Það sló enginn Bjarna Ingimarssyni
á Neptúnusi við í navígasjón. Hann var
að loftskeytamaður var um borð í
hverju skipi og samskiptin við land og
önnur skip fóru fram á morsi. Þá tíðk-
aðist ekki ab liggja í stöðinni og vera
stöðugt að segja hvab hafði fengist í
Markús í brúnni á
Júpíter RE sem hann
stýrði frá 1964 til 1973
og var því samfleytt
yfirmaður á síðutogur-
um í 30 ár, en hann út-
skrifaðist úr Stýri-
mannaskólanum 1943.
snillingur og hinir fóru aldrei inn fyrir
baujurnar hans, en hann setti þær oft
það utarlega að það var alveg óhætt að
fara inn fyrir en því þorbu fáir."
Margir hafa líkt þessu við dulargáfur
og skipstjórar hafa sagt sögur af draum-
um fyrir fiski. Kannast þú við slíkt?
„Já, ég hef heyrt margt slíkt og meira
að segja mig hefur dreymt fyrir fiski.
Það var sjaldan og því miður fór ég ekki
alltaf eftir því, en sá þab oft eftir á.
Mér var líkt farib og karlinum sem
kona hans lýsti svo að hann væri svo
snjall að hann stæði næst Guði. A þeim
væri sáralítill munur, en þó sá að Guð
sæi allt fyrir fram en karlinn eftir á."
Var alltaf illa við talstöðina
Markús segist aldrei hafa rætt slíka
hluti viö aöra togaraskipstjóra sem
hann kynntist mörgum um dagana.
Hann var einfari í hópi skipstjóra á mib-
unum og var mjög frábitinn því að vera
stöbugt að spjalla við önnur skip í tal-
stöbinni eins og margir gera. Markús
segist hafa andstyggð á því og best sé að
treysta á sjálfan sig. Hann vildi lengi vel
helst ekki hafa talstöö í brúnni og hirti
lítt um „meldingar" annarra.
„Ég varð að fá mér þetta í restina til
þess að vera ekki eins og eftirlegukind,
en mér hefur alltaf verið illa viö þetta."
Meldingar á dulmáli
Áður fyrr var þetta með þeim hætti
hverju holi og segja hvar skipið væri
statt. Flotinn skiptist í hópa, tvo eba
fleiri eftir atvikum, sem höfbu samskipti
við sinn hóp á dulmáli eba kóda. Þess-
vegna voru hóparnir kallaðir kódafélög
og lutu ákveðnum reglum. Markús segir
að á sjötta áratugnum hafi togaraflot-
inn t.d. skipst í tvö kódafélög, en þau
hafi stundum verið fleiri áður fyrr.
Þannig skiptist hvert skip á upplýsing-
um við takmarkaðan hóp skipa. Kódinn
byggðist á bókstafadulmáli og var skipt
um lykla með reglulegum hætti til þess
að korna í veg fyrir að hinir gætu ráðið í
dulmáliö. Skipin sendu frá sér skeyti á
vissum tímum dags á fjögurra tíma
fresti, fyrst snemma á morgnana og
seinast rétt fyrir miðnætti.
Félögin lutu ákveðnum reglum.
Þannig urðu skipstjórar að sækja form-
lega um inngöngu í kódafélag sem þeir
vildu tilheyra og var umsókn þeirra þá
borin undir félagana sem fyrir voru og
samþykkt eða felld. Markús var um
tíma formaður í stærra kódafélaginu af
tveimur. Venjulega báru kódafélögin
ekki nöfn, en Markús minnist þess ab
um tíma fyrir stríð var við lýði kódafé-
lag sem var í gamni kallað Stóra nor-
ræna.
Sumir skipstjórar vildu aldrei vera
meb í stórum kódafélögum heldur
héldu sig utan þeirra eða í litlu félagi
með örfáum öbrum.
Þessi félög lögðust af þegar farið var
38 ÆGIR