Tímarit lögfræðinga - 01.12.1995, Page 30

1.2 Mál samkvæmt barnalögum
Mál sem rekin eru fyrir dómstólum samkvæmt barnalögum eru þessi:
1. Faðernismál, sbr. VII. kafli A barnalaga.
2. Vefengingarmál og mál til ógildingar á faðernisviðurkenningu, sbr. VII.
kafli B barnalaga.
3. Forsjárdeilur. Dómstólai' skera úr ágreiningi um forsjá barns nema aðilar
séu sammála um að fela dómsmálaráðuneytinu að skera úr ágreiningnum, en
þá fer ráðuneytið með úrskurðarvald, sbr. 34. gr. bamalaga nr. 20/1992. Einn-
ig leysir dómstóll úr kröfu foreldris um breytingu á forsjá hvort sem forsjáin
hefur áður verið ákveðin með samkomulagi foreldra, úrskurði dómsmála-
ráðuneytisins eða með dómi, sbr. 1. mgr. 35. gr. barnalaga. Þó leysir dóms-
málaráðuneytið úr slíkri kröfu ef báðir aðilar eru sammála um þá málsmeð-
ferð, sbr. sömu lagagrein.
4. Bráðabirgðaforsjá. Dómstóll leysir úr kröfu unt forsjá til bráðabirgða ef
dómurinn hefur til meðferðar forsjármál, sbr. 36. gr. barnalaga, en dóms-
málaráðuneyti ef forsjármál er þar til meðferðar.
5. Farbann. Dómur getur ákveðið með úrskurði að ekki megi fara með barn úr
landi ef dómurinn hefur forsjármál til úrlausnar, sbr. 39. gr. barnalaga, en
dómsmálaráðuneyti ef forsjármál er þar til úrlausnar.
6. Forsjá með aðfarargerð. Þá er unnt samkvæmt 75. gr. bamalaga að beina
til héraðsdómara beiðni um að forsjá verði komið á með aðfarargerð þegar
ákvörðun er fengin um forsjá barns og sá sem bam dvelst hjá neitar að af-
henda það réttum forsjáraðila. Ekki er tekið fram í lagagreininni hvemig með
skuli fara ef dómi héraðsdóms um forsjá hefur verið áfrýjað. í því sambandi
má nefna dóm Hæstaréttar frá 14. júní 1994 í dómasafni Hæstaréttar 1994
bls. 1389. Úrskurði héraðsdóms frá 26. maí 1994 um að forsjá barns yrði
komið á með aðfarargerð var skotið til Hæstaréttar en forsjáin hafði verið
ákveðinn nteð dómi héraðsdóms þann 18. maí sama ár og hafði þeim dómi
verið áfrýjað til Hæstaréttar þegar héraðsdómari hafði innsetningarbeiðnina
til meðferðar.
í ofangreindum dómi Hæstaréttar frá 14. júní segir að áfrýjun dóms leiði samkvæmt
2. mgr. 5. gr. aðfararlaga til þess að aðfararbeiðni á grundvelli hans verði ekki tekin
fyrir á meðan máli er ólokið fyrir æðra dómi. Undantekningar væru frá þeirri reglu
ef svo væri mælt fyrir í lögum, dómi eða úrskurði en svo var ekki í þessu tilfelli þar
sem 75. gr. barnalaga mælti ekki fyrir um slíka undantekningu og hinn áfrýjaði
dómur kvað ekki á um að áfrýjun frestaði ekki aðför enda var engin krafa gerð um
það í því máli. Taldi Hæstiréttur að héraðsdómari sem hafði aðfararbeiðnina til
meðferðar hafi borið að fresta málinu með úrskurði þar til forræðisdeila málsaðila
væri til lykta leidd í æðra dómi en þeim úrskurði hefði mátt skjóta til Hæstaréttar.
Forsjárforeldrið hafði þegar fengið umráð barnsins með aðfarargerð á grundvelli
úrskurðar héraðsdóms og taldi Hæstiréttur ekki rétt með tilliti til hagsmuna barnsins
að högum þess væri frekar raskað á meðan forræðismálið sætti áfrýjun. Var því ekki
tekin frekari afstaða til úrskurðar héraðsdóms og var málinu vísað frá Hæstarétti. I
272