Tímarit lögfræðinga - 01.12.1995, Síða 31

úrskurði héraðsdóms var talið að hagsmunir barnsins af því að komast til þess for-
eldris sem hafði fengið dæmda forsjána væru ríkari hagsmunum gerðarþola að halda
baminu uns niðurstaða væri fengin fyrir æðra dómi. Hæstiréttur tók hins vegar ekki
á því hvort tafir á því að bamið kæmist til forsjárforeldrisins skiptu máli út frá hags-
munum bamsins enda virðist túlkun Hæstaréttar vera sú að ekki hafi verið heimilt að
taka á því atriði. Spurning er þá hvort lögin taki nægjanlegt tillit til bama við þessar
aðstæður. Ef ekki er unnt að túlka lögin þannig að tekið verði tillit til hagsmuna barn-
anna tel ég brýnt að lögunum verði breytt og það hið bráðasta.
2. MEGINREGLUR UM MEÐFERÐ MÁLA SAMKVÆMT
HJÚSKAPARLÖGUM OG BARNALÖGUM
Um réttarfar í hjúskaparmálum gilda sömu lagaákvæði og um einkamál nema
að því leyti sem undantekningar eru gerðar þar á í lögum, sbr. 1. mgr. 117. gr.
hjúskaparlaga. Einnig sæta faðernismál almennri meðferð einkamála nema
mælt sé fyrir á annan veg í lögum, sbr. 2. mgr. 44. gr. bamalaga. Sama gildir um
vefengingarmál og mál til ógildingar á faðemisviðurkenningu, sbr. 1. mgr. 54.
gr. bamalaga. Um rekstur mála vegna forsjár bama fer að hætti einkamála nema
um frávik sé mælt í lögum, sbr. 58. gr. bamalaga. Sérákvæði um málsmeð-
ferðarreglur þeirra mála sem hér hafa verið talin upp eru bæði í hjúskaparlögum
og barnalögum.
Helstu sérreglur varðandi meðferð mála samkvæmt bamalögum og hjúskap-
arlögum eru þessar:
A. Aðilar hafa ekki fullt forræði á sakarefninu
Dómari er ekki bundinn af kröfum aðila og málsástæðum í forsjárdeilum, sbr. 2.
mgr. 62. gr. bamalaga. í faðemismálum er dómari ekki bundinn af kröfum sem
hafðar em uppi í máli, sbr. 1. mgr. 50. gr. sömu laga. Ekki er unnt að ljúka hjóna-
bandi með sátt, sbr. 4. mgr. 117. gr. hjúskaparlaga. Dómari gætir óhjákvæmilegra
lagaskilyrða við úrlausn hjúskaparmáls, sbr. 3. mgr. 117. gr. hjúskaparlaga.
B. Þinghöld eru háð fyrir luktum dyrum, reglur um nafnleynd
í 63. barnalaga segir að forsjármál skuli sótt og varin og aðilar og vitni spurð
fyrir luktum dyrum nema dómari ákveði öðmvísi með samþykki aðila. I 64. gr.
sömu laga segir að ekki megi án leyfis dómara birta almenningi á nokkurn hátt
annað af því sem gerst hefur í forsjármálum en dóminn. Ef dómur er birtur skuli
gæta leyndar á nöfnum og upplýsingum sem bent geti til þess hverjir séu aðilar
máls eða hvert bam eða börn dómurinn varði. Hliðstæðar reglur gilda varðandi
faðernismál, sbr. 49. gr. og 51. gr. barnalaga, vefengingarmál og mál til ógild-
ingar á faðemisviðurkenningu, sbr. 54. gr. barnalaga og hjónaskilnaðarmál, sbr.
118. og 119. gr. hjúskl. Þessar reglur eiga ekki við um mál sem höfðuð era til
ógildingar á skilnaðarsamningi, mál er varða fjármál hjóna eða beiðni til hér-
aðsdóms um að forsjá barns verði komið á með aðfarargerð eins og fram kem-
ur í dómum sem birtir eru í dómasafni Hæstaréttar.
C. Sérstakar reglur gilda um afskipti dómara af gagnaöflun
Samkvæmt 46. gr. bamalaga fylgist dómari með öflun sönnunargagna í fað-
273