Tímarit lögfræðinga - 01.12.1995, Page 37

innsæi í starfssvið sálfræðinga. í öllum tilfellum er mikilvægt að dómari viti að
einhverju marki hvernig unnt er að nota sérfræðinga og sérfræðikunnáttu þeirra
við úrlausnir í forsjármálum. Dómarinn verður þannig að vita hvaða athuganir
unnt er að gera, hvenær þær eiga við, hvort þær eru nauðsynlegar og hverjir eru
hæfir til að gera þær. Rétt er að benda á að hér á landi eru starfandi sálfræðingar
sem hafa sérstaka sérfræðingsviðurkenningu en samkvæmt lögum um sálfræð-
inga nr. 40/1976, sbr. 1. gr. laga nr. 68/1988, hefur sálfræðingur ekki leyfi til að
kalla sig sérfræðing í sérgrein innan sálarfræði nema hann hafi fengið til þess
leyfi menntamálaráðuneytisins.
Dómari verður einnig að fylgjast með því að aðilar standi rétt að gagnaöflun
en eins og segir í 1. mgr. 60. gr. barnalaga þá fylgist dómari með öflun sönn-
unargagna. í því sambandi má nefna að dómarar þurfa að vera sérstaklega á
verði gegn því að málsaðilar gangi ekki of langt í gagnaöflun. Sálfræðipróf ætti
t.d. aldrei að leggja fyrir böm nema það þjóni tilgangi við að leysa úr forsjár-
deilunni en slíkt próf sem barn er látið taka er töluvert álag fyrir það ekki síst
ef barnið er þegar undir miklu álagi vegna deilu og jafnvel illinda foreldra
sinna. Því þarf að meta það vandlega hvort það þjóni tilgangi við lausn deilu í
forsjármáli að leggja sálfræðipróf fyrir börn. Reyndar ætti ekki að leggja sál-
fræðipróf fyrir fullorðna heldur nema slíkt komi að gagni við að leysa úr því
ágreiningsefni sem um er að ræða hverju sinni. Ekki er heldur framkvæmanlegt
að leggja sálfræðipróf fyrir málsaðila í forsjárdeilu nema þeir séu því sjálfir
samþykkir. Hins vegar gæti synjun málsaðila á að gangast undir slíkt próf verið
metið honum í óhag nema fyrir synjuninni séu góð og gild rök. Dómari verður
því að athuga gaumgæfilega hvaða athuganir er unnt að láta fara fram og hvort
þær eigi við um úrlausnarefnið eftir því sem á stendur. Og aðilar málsins verða
einnig að geta treyst því að dómari meti þörf fyrir gagnaöflun í samræmi við
lög og skynsamleg rök.
Sem dæmi um vandamál af þessu tagi má nefna úrskurð Héraðsdóms Reykja-
víkur í máli nr. E-2490/1993 frá 24. ágúst 1993 en þar krafðist sóknaraðili að
annar tveggja matsmanna sem til stóð að dómkveðja til að meta hæfni hins for-
eldrisins væri geðlæknir. I málinu var ágreiningur milli málsaðila um þetta
atriði og var leyst úr honum með ofangreindum úrskurði. I úrskurðinum segir
að ekkert komi fram í gögnum málsins sem bendi til að nauðsynlegt væri að
dómkveðja geðlækni til að meta það sem um var beðið. Dómarinn taldi að tveir
sálfræðingar hefðu mun betri aðstöðu til að meta það sem fyrir var lagt í mats-
málinu heldur en sálfræðingur og geðlæknir. Báðir sálfræðingarnir sem dóm-
kvaddir voru höfðu víðtæka reynslu varðandi þau atriði sem máli skiptu en að
nokkru leyti var reynsla þeirra á ólíku sviði. Annar starfaði á barna- og ung-
lingageðdeild og hafði mikla reynslu í að leggja próf fyrir böm og meta ástand
þeirra. Hinn starfaði á eigin sálfræðistofu og hafði menntun og reynslu í grein-
ingu og meðferð áfengissjúklinga og ennfremur í að greina áhrif drykkjuskapar
á börn þeirra.
Einnig má nefna hér dóm Hæstaréttar frá 5. apríl 1995 í máli nr. 116/1995. í
279