Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 25

um ákvörðun bóta fyrir tjón á mönnum, þar á meðal tjón vegna missis framfæranda,
og að færa til nútímahorfs reglur um tengsl skaðabótaréttar og annarra bótaúrræða.
Samkvæmt greinargerðinni var og að því stefnt að gera lögin þannig úr garði að
tjónþoli fengi almennt, auk hæfilegra miskabóta, fullar bætur fyrir raunverulegt
fjártjón sitt. Einnig var þar sagt að hinar nýju reglur ættu að draga úr vafa og
ósamræmi og vera einfaldari og skýrari en áður hefði tíðkast. Þetta ætti að leiða til
spamaðar og hagræðingar, greiða fyrir málsmeðferð og flýta fyrir því að tjónþolar
fengju bótafé í hendur. Akvæði laganna ættu því að vera til þess fallin að efia
réttaröryggi, þannig að tjónþoli og hinn bótaskyldi ættu auðveldara með að gera sér
grein fyrir því hve miklar skaðabætur skyldi greiða vegna líkamstjóns, sem orðið
hefði.
Hin nýju lög fela í sér gerbreytingu á reglum um örorkumat. Er þar tekið upp fjár-
hagslegt mat í stað læknisfræðilegs og var megintilgangurinn sá að fá raunhæfari
gmndvöll til að miða varanlegt tekjutap við. Þá em í lögunum ákvæði um að bóta-
fjárhæðir verði í ríkum mæli staðlaðar, svo og ákvæði um lágmark og hámark bóta í
nánar greindum tilvikum....I greinargerð með frumvarpi að lögum nr. 50/1993 segir
að rökin fyrir föstum stuðli [í 6. gr. laganna] séu tvíþætt. Annars vegar að einfalda
ákvörðun bótafjárhæðar og hins vegar að komast hjá miklum og tíðum sveiflum á
bótafjárhæðum vegna breytinga á vöxtum.
Meirihluti dómenda í Hæstarétti hafnaði bæði aðalkröfu og varakröfu áfrýj-
anda, en dæmdi samkvæmt þrautavarakröfu hans. Einn dómenda vildi byggja
dóm á varakröfu áfrýjanda. Rökstuðningur meirihlutans fyrir synjun aðalkröf-
unnar var svohljóðandi:
A það er fallist með áfrýjanda að í aflahæfi manna séu fólgin eignarréttindi, sem njóti
vemdar eignarréttarákvæðis 72. gr. stjómarskrárinnar, sbr. 10. gr. stjómskipunarlaga
nr. 97/1995. A hinn bóginn er ótvírætt og raunar óumdeilt í málinu, að löggjafinn
hefur heimild til að setja reglur um það hvemig ákvarða skuli bætur þegar aflahæfi
manna er skert, enda sé það markmið slíkra reglna að fullar bætur komi fyrir. Með
skaðabótalögum nr. 50/1993 var bætt úr brýnni þörf fyrir lögfestar reglur á þessu
sviði. Með lögunum var aðferðum við útreikning tjóns vegna varanlegrar örorku
breytt í veralegum atriðum. Leitast var við að setja skýrari og einfaldari reglur um
ákvörðun bótafjárhæða, sem til þess væra fallnar að draga úr vafa og leiða til skjótari
og ódýrari málsmeðferðar. Hins vegar er ljóst að eftir sem áður verða bætur ekki ætíð
ákveðnar þannig að óyggjandi sé. Þó verður að telja að hinar stöðluðu reglur laganna
leiði til frekara samræmis í bótaákvörðunum og stuðli að jafnræði. Samanburður
milli hins nýja bótakerfis og þess, sem áður gilti er örðugur og getur ekki gefið
einhlít svör um það, hvort hin nýju lög fullnægi því markmiði að tryggja tjónþolum
fullar bætur fyrir fjártjón. Slíkt mat er torvelt og verður að ætla löggjafanum nokkurt
svigrúm í þessum efnum, enda er það hlutverk hans að setja almennar reglur um
forsendur bótaákvarðana, þegar þess er þörf. Ekki verður annað séð en að þau ákvæði
skaðabótalaganna, sem hér er um fjallað, þ.e. 5.-7. gr., eins og þau vora við setningu
laganna 1993, hafi stuðst við málefnaleg sjónarmið og ekki falið í sér mismunun. Að
öllu athuguðu verður að telja að ekki hafi verið sýnt fram á það í málinu, að lögin
hafi ekki getað þjónað ofangreindu markmiði og verði því ekki beitt um tjón
91