Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Blaðsíða 32

d. telja má fullvíst að líkamlegri eða andlegri heilsu bams eða þroska geti verið
hætta búin sökum þess að foreldrar eru augljóslega vanhæfir til að fara með
forsjána, svo sem vegna vímuefnaneyslu, alvarlegrar geðveilu, rnikils greind-
arskorts, eða hegðun foreldra er líkleg til að valda bami alvarlegum skaða“.
I 2. mgr. 25. gr. laganna er almennt skilyrði forsjársviptingar og þar segir:
„Urskurður um forsjársviptingu skal því aðeins kveðinn upp að ekki sé unnt
að beita öðram aðgerðum til úrbóta skv. 21. gr. og 24. gr. eða slíkar aðgerðir
hafa verið fullreyndar án nægilegs árangurs. Urskurð á grundvelli d-liðar fyrri
málsgreinar, þegar um er að ræða nýfætt bam sem enn hefur ekki flust í umsjá
foreldra, er einungis heimilt að kveða upp hafi viðeigandi aðgerðir skv. 21. gr.
verið reyndar til þrautar án árangurs“.
I 21. gr. er kveðið á um stuðningsúrræði við foreldra vegna þess að bama-
vemdamefndir telji aðstoðar þörf við uppeldi eða umönnun bama.
I frumvarpi því sem varð að lögum nr. 58/1992 segir um skilyrði forsjársvipt-
ingar:
Nægilegt er að eitt þessara skilyrða sé fyrir hendi til að bamavemdamefnd sé heimilt
að kveða upp slíkan úrskurð. Hann skal þó aðeins kveðinn upp að uppfylltum vissum
öðrum skilyrðum. I fyrsta lagi að ekki sé unnt að beita öðrum aðgerðum til úrbóta,
sbr. 2. mgr. vegna augljósrar vanhæfni foreldra, eða þær hafi verið reyndar án nægi-
legs árangurs. í öðru lagi ber nefnd jafnframt að hafa í huga hina almennu reglu sem
sett er í 1. og 20. gr., þ.e. að forsjá bams sé að jafnaði best borgið í höndum foreldra.
Nefndinni ber að stuðla að stöðugleika og þar með að gera foreldrum kleift að annast
bamið. Þessi krafa felur þó ekki í sér að það sé látið víkja sem bami er fyrir bestu.
Hafa ber í huga hve djúp tilfmningatengsl foreldra og bama eru. Rof þeirra tengsla
geta falið í sér áhættu sem skylt er að meta eins og aðra hættu sem baminu er búin.
I þriðja lagi ber nefndinni að hafa í huga ákvæði 30. gr. er kveða á um skyldu
nefndarinnar til að tryggja bami tafarlaust góða umsjá sem feli í sér betri aðstæður
en þær sem bamið er tekið úr og viðunandi stuðningsúrræði.
3.2 A-liður
I a-lið 25. gr. laganna er horft til þess sem er að gerast í lífi bamsins og þeirra
aðstæðna sem það býr við, þegar ákvörðun er tekin um forsjársviptingu.
Skilyrði samkvæmt þessu ákvæði er að vanræksla hafi þegar átt sér stað, hætta
á vanrækslu í framtíðinni er ekki nægileg til að skilyrðum þessa ákvæðis sé full-
nægt. Um alvarlega vanrækslu þarf að vera að ræða til þess að skilyrðum sé
fullnægt.
Við mat á því hvort um alvarlega vanrækslu er að ræða verður að hafa í huga
hvemig uppeldi er farið á venjulegum íslenskum heimilum og um veruleg frá-
vik frá þeirri viðmiðun þarf að vera að ræða. Margs konar vanræksla getur fallið
undir þennan lið, t.d. að bam sé vannært, tilfinningalega eða líkamlega, það sé
98