Ægir - 01.06.1999, Side 35

SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI
«
Kútter Stjama, eitt hinna fríðu Faxaflóaskipa.
engin fisktegund við íslandsstrendur
hafi verið jafn vanmetin í söguritun og
hákarlinn. Á tímabilinu frá því um
1830 og fram yfir 1860 hækkaði verð á
hákarlalýsi nánast ár frá ári, en útgerð-
in var tiltölulega einföld í sniðum og
rekstrarkostnaður fremur lítill.
Tilkostnaður við lýsisbræðsluna var
ekki mikill og útgerðarmenn þurftu
ekki að taka neina áhættu af flutningi
og sölu lýsisins. Hana sáu kaupmenn
alfarið um og munu flestir hafa hagn-
ast bærilega á meðan lýsisverðið hækk-
aði ár frá ári. Allt hjálpaðist þetta að
við að gera bændum og tiitölulega fé-
litlum kaupmönnum kleift að hefja út-
gerð og reka hana með hagnaði.
Hákarlaútgerðin var þannig viðráð-
anleg og hentaði vel í samfélagi, þar
sem fáir höfðu mikið fé á milli handa
og voru ekki færir um að kosta miklu
til framleiðslu á útfiutningsvörum.
Mörgum tókst hins vegar að koma
undir sig fótunum á næsta skömmum
tíma og þegar á allt er litið, virðist eng-
in goðgá að líta á hákarlatímann sem
fyrsta „uppgripaskeiðið" í sögu íslensks
sjávarútvegs á síðari öldum.
Eftir að kom fram yfir 1870 fór verð
á hákarlalýsi lækkandi og þá sneru þil-
skipin sér nær alfarið að þorskveiðum.
Þá fluttust mörg eyfirsku skipin til Ak-
ureyrar og bændaútgerðin leið undir
lok. Undir lok 19. aldar efldist þilskipa-
útgerð við Faxaflóa og Reykjavík varð á
skömmum tíma mesti skútuútgerðar-
bær landsins. Margir útgerðarmenn í
Reykjavík byggðu upp öflug fyrirtæki,
sem urðu undirstaða togaraútgerðar á
fyrstu árum hennar.
Á þorskveiðitímanum, sem svo er
nefndur hér, var mestur hluti aflaþil-
skipanna verkaður í salt. Saltfiskverk-
unin var mannfrek og því stuðlaði þil-
skipaútgerðin að þéttbýlismyndun á
stærstu útgerðarstöðunum. Saga skútu-
aldar er þannig margþætt og enginn
getur velkst í vafa um, að þilskipaút-
gerðin á 19. öld átti mikinn þátt í
þeirri uppbyggingu íslensks efnahags-
lífs, sem hófst á öldinni sem leið.
ÆGIR 35