Ægir - 01.05.2000, Blaðsíða 35

firðinga verulegu máli, stærstu og af-
kastamestu skipin stunda þessar veiðar.
Alls eru þetta 9 skip frá Vopnafirði, Nes-
kaupstað, Eskifirði, Reyðarfirði og Fá-
skrúðsfirði. Afkoman í útgerð og vinnslu
í uppssjávarfisks skipta sköpum í rekstri
fyrirtækjanna á þessum stöðum og hafa
ennfremur veruleg áhrif á fjárhag við-
komandi sveitarfélaga."
Blandaður rekstur er
heilbrigt fyrirkomulag
Um það blandaða myndstur sem er í rek-
stri velflestra útgerðar og fiskvinnslufyr-
irtækja á Austurlandi, það er að þau eru
flest bæði í útgerð og fiskvinnslu, segir
Emil að slíkt megi ugglaust rekja til
sjálfsbjargarveiðleitni athafnamanna og
sveitarstjórna, sem vildu styrkja atvinnu-
lífið í viðkomandi sveitarfélögum. „Þar
gat eitt leitt af öðru, það er að segja að út-
gerðin kom með aflann að landi, sem síð-
an var unninn þar með tilheyrandi at-
vinnusköpun. Eg tel ekki að þessi bland-
aði rekstur hafi sett okkur í erfiða stöðu í
kjaraviðræðum, það er að vera með starfs-
fólk á mörgum og ólíkum sviðum. Öfl-
ugustu sjávarútvegsfyrirtækin á Aust-
fjörðum eiga sér langa sögu þar sem veið-
ar og vinnsla eru á sömu hendi. Starfsfólk
fyrirtækjanna er yfirleitt meðvitað um
mikilvægi þess að atvinnugreinar vinni
saman. Friður og gagnkvæmur skilning-
ur er undantekningalítið ríkjandi hjá hjá
starfsfólkinu, bæði til sjós og lands."
„Eg held að í bæjarfélgögum hér fyrir
austan, sem eru tiltölulega fámenn, þá sé
fólki í blóð borinn djúpur skilningur á
stöðu mála,“ heldur Emil áfram. „Al-
gengt er að kona sjómannsins eða börn
hans vinni víð einhverja deild fyrirtækis-
ins í landi. Blandaður rekstur er því sann-
arlega heilbrigt fyrirkomulag, sem getur
skapað meira starfsöryggi fólksins og
jafnframt gert fyrirtækin sterkari.
Ekkert svigrúm
til hækkunar sjómannslauna
Kjaraviðræður útgerðarmanna hafa mörg
undanfarin ár verið afar erfiðar og hafa
undanfarin ár ævinlega endað með laga-
setningu. Emil var spurður að því hvort
hann sjái einhverja leið út úr þessari
blindgötu sem allir aðilar máls geti sætt
sig við, bæði útgerðarmenn og sjómenn.
„Við skulum gera okkur grein fyrir því
að laun sjómanna eru ákveðið hlutfall af
þeim verðmætum, sem skipið aflar eða
um 40% og ég þekki dæmi þess að þetta
hlufall launa og launatengdra gjalda geti
farið upp í liðlega 50% af heildartekjum
útgerðar. Engin önnur atvinnugrein
greiðir jafn hátt hlutfall í laun. Laun sjó-
manna ráðast því alfarið af afla og því
verði sem fyrir hann fæst. Þeir fá því strax
til sín allar hækkanir á afurðum, andstætt
fólki sem vinnur í landi, sem verður að
sækja þær í samningum. Þetta er því allt
öðru vísi launakerfi en fólk í landi starfar
eftir. Eins og sjá má á þessum hlutföllum,
„Við þurfum að kljást við
þrjú stéttarféLög, það er
Vélstjórafélag íslands,
Farmanna og fiskimannasam-
bandió og Sjómannasambandið
þar sem hagsmunir aðila
tvinnast meira og minna
saman. Árum saman hefur
reynst illmöguLegt aö fá
forystumenn stéttarfélaganna
þriggja að einu samningaborði,
jafnveL þótt eingöngu eigi að
ræða verðmyndun á fiski.
þá er ekkert svigrúm af hálfu útgerðar-
innar til frekari hækkunar á launum.
Þvert á móti er ærin ástæða til lækkunar
á launahlutfallinu."
Útgerðin í erfiðri stöðu
Emil segir það líka athyglisvert að allar
tækniframfarir sem átt hafa sér stað sfð-
ÚTGERÐ
ustu ár og áratugi hafa lent hjá sjómönn-
um. „Meira að segja þegar fækkar í áhöfn
fiskiskips þá hækkar launahlutfallið af
tekjum skipsins, eftir fækkunina. Slík
vitleysa þekkist mér vitanlega hvergi
annars staðar í rekstri. I eðli sínu ættu
launþegar, sem búa við jafn hagstæða
hlutaskiptareglu og sjómenn því ekki að
þurfa að vera með kröfur, sem hafa
íþyngjandi og aukin útgjöld í för með
sér. Það má færa rök fyrir því að útgjalda-
kröfur sjómanna á hendur útgerðinni séu
á misskilningi byggðar þar sem hluta-
skiptareglan er í gildi. Þegar hækkað verð
fæst fyrir afurðir okkar þá nýtur útgerðin
þess og sjómenn um leið. Á sama hátt
fara laun sjómanna niður þegar útgerðin
fær lægra verð í kjölfar niðursveiflna.
Eg held að almenningur geri sér ekki
fyllilega grein fyrir þeirri erfiðu stöðu
sem útgerðin á við að etja þegar kjara-
samningaviðræður við sjómenn eru í
gangi. Við þurfum að kljást við þrjú
stéttarfélög, það er Vélstjórafélag Islands,
Farmanna og fiskimannasambandið og
Sjómannasambandið þar sem hagsmunir
aðila tvinnast meira og minna saman.
Árum saman hefur reynst illmögulegt að
fá forystumenn stéttarfélaganna þriggja
að einu samningaborði, jafnvel þótt ein-
göngu eigi að ræða verðmyndun á fiski.
Öngstrætið eða blindgatan sem þú
nefndir hér að framan er því heimatilbú-
ið sjálfskaparvíti stéttarfélaganna."
„Við skulum gera okkur grein fyrir því að laun sjómanna eru ákveðið hlutfali af þeim verðmætum,
sem skipið aflar eða um 40% og ég þekki dæmi þess að þetta hlufall launa og launatengdra gjalda
geti farið upp í liðlega 50% af heildartekjum útgerðar. Engin önnur atvinnugrein greiðir jafn hátt
hlutfalf i iaun," segir Emif. Mynd: Þorgeir Baidursson