Ægir - 01.05.2000, Blaðsíða 47

UMHVERFISMÁL
Nóbels, allt frá þeim sem hafa
fengið verðlaun fyrir bókmenntir
til þeirra sem hafa fengið verðlaun
fyrir læknisfræði gefa út „Aðvör-
un til mannkynsins. Varaforseti
Bandaríkjanna, A1 Gore, trúir
okkur fyrir því að hann hafi sjálf-
ur séð sviðin tré og snert dauð
kóralrif. Við verðum óróleg.
En af hverju höldum við að
svona illa sé komið fyrir umhverf-
inu? Fyrir því eru margar ástæð-
ur. Við höfum oft ótrúlega lélegt
innsæi. Það veldur því að við
erum auðveld bráð einfaldra ósan-
nra líkana. Samtímis eru rann-
sóknir kerfisbundið stundaðar á
þann hátt að við heyrum aðeins
neikvæðu niðurstöðurnar. Og að
lokum beina fjölmiðlar fyrst og
fremst kastljósi sínu að neikvæð-
um tíðindum.
Innsæi okkar að mikilvægum
náttúruvísindalegum vandamál-
um er lítið. Við höfum til að
mynda áhyggjur af sorphaugun-
um okkar. Hvað eigum við að
gera við sorpið? Vandamálið ligg-
ur í því að við kíkjum í garðinn
hjá okkur og sjáum þrjár fullar
öskutunnur og höfum áhyggjur af
hvað gerist ef jafn mikið sorp fell-
ur til hjá öllum. En ef jafn mikið
af sorpi fellur til hjá okkur á kom-
andi árum eins og 1996 mun allt
sorp í Danmörku alla næstu öld
komast fyrir í 33 m djúpri holu
sem er 2,5 km á hvern kant. Það
er minna en 2% af eyjunni Mors
við Jótland.
Höfum lélegt innsæi
Þegar innsæi okkar er svona lélegt
er það mikilvægt að við skoðum
hlutlægar tölur og horfum á
ástandið eins og það í raun og
veru er. Þá þurfum við að leita á
náðir vísindalegra rannsókna. En
oft flækjumst við þá í hreinum og
klárum kenningum.
Ein einfaldasta kenningin kom
frá breska prestinum Thomas
Malthus 1798. Röksemdirnar
náðu ótrúlegum vinsældum á átt-
unda áratugnum með útgáfu met-
sölubókarinar Endimörk vaxtar.
Hugmyndin er að fólki fjölgi
um ákveðið á ári - veldisvöxtur.
Sem stendur mundi fólksfjöldi
tvöfaldast á u.þ.b. 40 árum. Þá
mundum við verða 4 sinnum
fleiri eftir 80 ár, 8 sinnum fleiri
eftir 120 ár o.s.frv.
Matvælaframleiðslan vex hægar
- línulegur vöxtur. Hún tvöfald-
ast hugsanlega á 40 árum en eftir
80 ár hefur hún aðeins þrefaldast
og eftir 120 ár fjórfaldast.
Fólki fjölgar hraðar og hraðar
en matvælaframleiðlsan vex með
jöfnum hraða. Að lokum mun
matvælaframleiðslan tapa í kapp-
hlaupinu við fólksfjölgunina.
Margir munu svelta og deyja.
Hugmyndin er svo einföld og
freistandi að hún hefur verið
grundvöllur nánast allra hörm-
ungakenninga síðan þá. En hún er
ósönn.
Fólki fjölgar aðeins stundum í
samræmi við veldisvöxt. Magn
matar vex sjaldan línulega. Sann-
ast sagna hefur matvælafram-
leiðslan tvöfaldast frá því 1961,
sem leiðir af sér mikla aukningu á
mann. Samkvæmt tölum frá SÞ er
nú framleitt 23% meira af mat pr.
mann en 1961 og eftirtekja land-
búnaðarvara í þróunarlöndunum
hefur vaxið um 25% á mann. Við
höfum aldrei aflað jafn margra
kílóa af fiski á mann og nú. I
hnattrænu samhengi hefur verð á
matvælum lækkað um 50% frá
1960 til 1994.
Samt sem áður segir Lester
Brown hjá World Watch stofnun-
inni að nú gangi afar illa í mat-
vælaframleiðslunni. Nú verði um-
fangsmikill matvælaskortur. I
danska blaðinu „Politiken" birti
hann grein með heimsendafyrir-
sögninni „Tíminn er að renna út“.
Matvælastofnun SÞ FAO, Al-
þjóðabankinn, Alþjóðlega fæðu-
rannsóknastofnunin (The
International Food Policy Institu-
te) og Rannsóknastofnun auðlinda
(World Resources Institute) tala
gegn hans skoðunum. Samt lesum
við bara um hans skoðanir.
Sannast sagna er Lester Brown
vanur að birta spádóma. Hann
hefur varað við umfangsmikilli
minnkun í matvælaframleiðslu á
hverju ári síðan snemma á áttunda
áratugnum. Þeir spádómar hafa
ekki ræst. Hversu lengi halda
menn trúverðugleika sínum?
Mengun ekki að aukast
Það er erfitt að gagnrýna tölur
FAO, sem sýna klárlega að það er
stöðugt meira til af matvælum á
mann. En ef ætlunin er að verja
Akæruna er létt að benda á að
fleira fólk notar meira af hráefn-
um, eykur álagið á umhverfið og
sóðar meira út, meðan við fellum
regnskógana, drepum dýrin, sýr-
um skógana og hitum upp jörð-
ina.
Ekkert af þessum vandamálum
virðist vera satt. En hráefni og
mengun eru af sama tagi og fræði
Malthúsar.
Við erum að nota upp allt sem
til er af olíu, gasi, kvikasilfri,
„Afgerandi stjórnmála-
legar og efnahagslegar
ákvarðanir eru teknar á
grundvelti mats á um-
hverfinu."
47