Ægir - 01.05.2000, Blaðsíða 49

að þeim vísindamönnum fjölgar
sem fjalla um neikvæð úrlausnar-
efni.
Samtímis þessu er önnur skekk-
ja. Með einföldu líkani er langt-
um auðveldara að gera grein fyrir
hugsanlegu vandamáli en að
sanna eða afsanna þann sannleika.
Þetta á sérstaklega við um um-
hverfisvandamál því þau er alltaf
erfitt að að staðfesta eða hafna á
stuttum tíma. Súrt regn, gróður-
húsaáhrif, útrýming dýrategunda
og súrefnisskortur eru vandamál,
sem aðeins er hægt að ákvarða á
löngum tíma og með miklum
kostnaði.
Þess vegna eru mikil lfkindi til
þess að fá fjárveitingar til rann-
sókna á einföldum líkönum sem
hafa neikvæð áhrif og sem ekki er
auðvelt að afsanna. Það er hægt að
skilja slík líkön, þau eru mikil-
væg og þau gætu verið sönn.
Frekari fjárveitingar geta leitt
til þess að rannsóknasviðið verði
stofnanakennt. Vísindamenn
munu byrja að kanna hlutasvið
vandamálanna og sérstök tilfelli
innan hins upphaflega vandamáls
án þess að hafa áhuga á eða yfirsýn
yfir heildarsviðið.
Þrátt fyrir að sviðið eðlilega
haldi sinni faglegu skilvísi mun
það smám saman verða erfiðara og
erfiðara að takast á við sjálft
vandamálið. I fýrsta lagi mun eðl-
islæg athygli vísindamannsins
beinast að því að halda fjárveit-
ingum til síns hluta verkefnisins í
stað þess að líta á vandamálið í
heild. I öðru lagi munu margir
þátttakendur aðeins rannsaka
vandamál innan sviðsins á eigin
forsendum en ekki á almennum
forsendum vandamálsins. Að lok-
um er tilhneigingin sú að forðast
gagnrýni því vandamálið er afger-
andi mikilvægt og það er aldrei
hægt að vera alveg viss um að það
gæti ekki verið raunverulegt.
Fjölmiðlar elska
neikvæðni
Fjölmiðlar miðla niðurstöðum
vísindanna og þeir elska neikvæð
viðhorf. Ef uppskeran er góð les-
um við í blöðunum að bóndinn fái
alveg hræðilega lágt verð fyrir
hana. Gangi uppskeran vel þýðir
það að neytandinn fær dýran mat.
Það er almennt betri saga ef eitt-
hvað gengur illa.
I amerfskri Gallup-könnun frá
1990 var fólk spurt hve mjög það
hefði áhyggjur af umhverfinu.
Milli 80 og 90% sögðust hafa
áhyggjur ef spurt var um um-
hverfi í öllu landinu, en aðeins
25% þegar það var spurt um sitt
nánasta umhverfi. Við höfum
áhyggjur af almennu ástandi en
ekki af nágrenninu. Tilfinning
okkar um að það gangi illa í mál-
efnum umhverfisins er til komin
vegna upplýsinga úr fjölmiðlum
en ekki eigin reynslu.
Á sjöunda og áttunda áratugn-
um urðu vaxandi skil á milli þess
hvernig fólki fannst ganga hjá sér
sjálfu og þess hvernig því fannst
ganga í samfélaginu yfirleitt. Aft-
ur virðist að það séu fjölmiðlar
sem skapi tilfinningu hjá fólki
um neikvæða samfélagslega þró-
un.
Nærri 80% fólks telja lífið
miklu áhættusamara nú en fyrir
20 árum. Fólk hefur áhyggjur af
öllu, allt frá krabbameini og sjúk-
dómum til mengunar og eiturefna
í mat og drykkjarvatni. En þrátt
fyrir að fólk haldi að dauði af
völdum krabbameins hafi vaxið
þá hefur í raun dregið úr verulega
úr dauða af völdum krabbameins,
séu tölur leiðréttar eftir aldri og
reykingum.
Lifumlengur - höfum
samt áhyggjur
Við höldum að matur sé fullur af
aðskotaefnum. Staðreyndin er þó
sú að langtum færri hættuleg efni
eru í mat og í minna magni nú en
1973 þegar skrá um leyfileg efni
var birt. Við lifum lengur en
nokkru sinni áður. Samt höfum
við áhyggjur. Enn á ný bendir allt
til að áhyggjurnar reki upphaf sitt
til fjölmiðlanna.
Hægt væri að halda áfram með
þennan lista. Við höldum að vatn-
ið og andrúmsloftið sé mengaðra
en áður. Sannleikurinn er sá að
venjulegustu uppsprettur meng-
unar eins og S02, sót og blý hafa
minnkað um 80% síðustu 20 ár.
Baðvatnið í Danmörku er miklu
hreinna nú en það var í byrjun ní-
unda áratugarins.
Við höldum að regnskógarnir
séu að hverfa. En stærsti regn-
skógur heimsins, í miðri Brasilíu,
er 10% af regnskógum heimsins
og 90% af honum er enn ósnert.
Þrátt fýrir að við höldum að blöð
og auglýsingapésar taki ótæpilega
mikið af skógunum væri hægt að
UMHVER FISMÁL
fullnægja allri trjánotkun (pappír
og timbur, ekki brennsluviði) til
framtíðar með notkun á 5% af nú-
verandi skógum heimsins.
WWF sver og sárt við leggur að
„við þurfum að grípa til aðgerða
nú, til þess að verja síðustu skóga
heimsins"
(http://www.panda.org/for-
ests41ife/).
En það er til mikið af skógum.
Samkvæmt upplýsingum frá SÞ
þekja skógar þriðjung yfirborðs
jarðar og það hlutfall hefur haldist
nokkuð stöðugt frá því 1950. Við
höldum að náttúran standi óvarin.
En yfir 7% af landsvæðum jarðar
eru verndarsvæði viðurkennd af
Heimsverndarsamtökunum
IUCN.
Atvinnumenn í svartsýni
Fjölmiðlarnir fóðra okkur með
neikvæðum fréttum og vel mein-
andi umhverfissinnar hjálpa þeim
með því að bæta svartsýni við.
Einn af þekktustu talsmönnum
umhverfissinna, Paul Ehrlich, í
Stanford háskólanum er þannig
atvinnumaður í svartsýni. Prófess-
or Ehrlich viðurkennir að súrt
regn sé hugsanlega ekki helsta or-
sök skógardauðans í Evrópu held-
ur hafi það verið þurrkur. En ekk-
ert er svo gott að það sé ekki djöf-
ullegt fyrir einhvern: „Næsta
þurrktímabil mun leiða af sér enn
meiri skógardauða." Og þegar tal-
að er um heilbrigði, tekur Erlich
undir að langlífi muni aukast á
næstu öld, en „það verður ekki
hægt að halda slíkri aukningu til
langframa."
Af hverju viljum við trúa þvf að
allt gangi illa? Venjulegustu við-
brögð við því að hugsanlega sé
ekki allt að fara til andskotans
með umhverfið eru ekki: „það er
dásamlegt" heldur „það hlýtur að
vera eitthvað að“. Það virðist eins
og að við höfum áhyggjur af um-
hverfinu til þess að forðast að
hugsa um okkar eigin ábyrgð á
okkar eigin lífi.
Það sem helst drepur nú er ekki
umhverfið heldur okkar eigin lífs-
stíll. Séu skýrslur um lífsmáta
lesnar eigum við að hætta að reyk-
ja, drekka minna og borða minna
af fitu. Flóknara er það nú ekki.
ísöldin sem aldrei kom
Nemendur mínir og ég fullyrða
að Ákæran sé ekki sönn. En við