Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Page 13

9
menía bættist í hópinn 1912, en síðan tók fyrir útbreiðsluna
meðan heimsstyrjöldin stóð yfir.
Elli- og örorkutryggingar áttu erfiðara um útbreiðslu. Það
var ekki fyr en 1906 að Austurríki, á mjög takmörkuðu
sviðí, fór eftir þýska dæminu. Frakkland gekk lengra i þá
átt 1910 og eftir að Bretar 1911 höfðu lögleitt, ekki að eins
lögboðnar sjúkratryggingar, heldur einnig víðtækar örorku-
tryggingar, og Rúmenía bættist við 1912, Sviþjóð og Hol-
land1 2) 1913, mátti heita að góður skriður væri kominn á
um útbreiðsluna þegar heimsstyrjöldin skall á.
Meðan styrjöldin geisaði höfðu öll lönd öðru að sinna en
þvi, að lögleiða svo víðtækar ráðstafanir, sem skyldutrygg-
ingar hafa í för með sjer. En þar sem tryggingarkerfi var
virkilega komið á, reyndist það verulega vel í þeim raunum,
er striðið hafði í för með sjer. Sjerstaklega átti þetta við um
Miðveldin. Tryggingarskipulagið þar átti áreiðanlega sinn rif-
lega þátt í því, hvað almenningur þrátt fyrir alt þó komst
yfir sjálf stríðsárin. Á eymdarárunum eftir vopnahljeð, naut
trygginganna ekki eins við, en það var bersýnilega ekki
tryggingarskipulaginu að kenna, heldur afleiðing af peninga-
verðfallinu.
Þessi góða reynsla á striðsárunum, ásamt því ástandi í
ýmsum löndunr, er krafðist bráðra og viðtækra aðgerða,
hafði það í för með sjer, að í ýmsum löndum var tekið til
óspiltra málanna á þessu sviði, þegar er heimsstyrjöldinni
lauk. Sjúkratryggingar voru lögboðnar í Tjekkoslovakíu og
Portugal 1919, á Póllandi 1920, Búlgaríu og Chile 1924. Elli-
og örorkutryggingar voru teknar upp í Portugal 1919, Spáni
1919 og 1921, Grikklandi 1922, Ítalíu 1923, Búlgaríu, Belgíu
og Chile 1924. — Almennar tryggingar, þjóðtryggingar, voru
teknar upp í Jugoslavíu og Sovjet-Rússlandi 1922, í Tjekko-
slovakíu 1924.“)
Nytsemi og nauðsyn sem viðtækastra tryggingarráðstafana
fyrir þá menn í þjóðfjelaginu, sem efnalega eru veikir fyrir —
og engan veginn takmarkað við það, að um verkamenn, eða
yfir höfuð launaða menn sje að ræða — má nú heita viður-
1) Hollensku lögin komu pó ekki til framkvæmda fyr en að stríð-
inu loknu, sjá International labour office: Studies and reports, Series
M. Nr. 1, Geneva 1925, bls. XV.
2) Upplýsingar pessar eru sumpart teknar eftir (Conrads) Hand-
wörterbuch der Staatswissenschaften, Jena 1923—26 og einkum eftir
skýrslum vinnu-skrifstofunnar í Genf, frá 1925.
2