Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Blaðsíða 19

15
vinnurekendur hata enga vinnu til, þó þeir vilji, ler að koma
inn á það svið að tryggingarfyrirkomulagi megi beita. En
þó getur enn staðið all-misjafnlega á og þó aðallega með
tvennu móti.
1. Atvinnuleysið getur verið eðlileg og venjuleg afleiðing
af þvi, hvernig atvinnuveginum er háttað, að hann verði
ekki stundaður nema að sumrinu, á ákveðnum árstíma, ekki
þegar frost er o. þvíl. Að svo miklu leyti seni aðrir atvinnu-
vegir þá ekki taka við, af því þeir eru háðir öðrum skilyrð-
um og gagnstæðum, liggur nærri að beita tryggingarfyrir-
komulaginu. Hjer er um ástand að ræða, sem kemur fyrir
árlega, eða með nokkurn veginn reglulegu millibili, og ligg-
ur þvi vel við tryggingu. Að sumu leyti svipar hjer til slysa-
trygginganna. Það liggur nærri að atvinnurekstur, sem svo
sjerstökum skilyrðum er háður, beri kostnaðinn, sem þarf
til þess að tryggja afkomu þeirra, er hann stunda, hvortsem
tryggingargjaldið beint er lagt á atvinnurekanda eða á vinnu-
menuina, sem þá þurfa að bæta því við kaupið. Leggi hið
opinbera styrk lil slíkra trygginga, verður það að vera á
öðrum grundvelli gert, t. d. að atvinnuvegurinn sje svo þýð-
ingarmikill að einhverju öðru leyti, að þess vegna þurfl að
styrkja hann.
2. Atvinnuleysið getur stafað af þvi, að óvæntar eða ó-
venjulegar breytingar hafi orðið eða sjeu að verða á atvinnu-
rekstrinum, um stundarsakir eða að staðaldri. Hjer er kom-
ið að kjarna málsins. Það er atvinnuleysi þessarar tegundar,
sem mestum vandræðum veldur og sem opinberar ráðstaf-
anir, þar á meðal tryggingar, eru notaðar við með misjöfn-
um árangri. f*ótt margar legundir atvinnuleysis hafi verið
frágreindar, er það þó svo, að í þessum flokki er enn um at-
vinnuleysi af margskonar orsökum að ræða, enda þótt þær
eigi sammerkt í þvi að vera óvenjulegar og því óvæntar.
Atvinnuleysið getur beinlinis verið af náttúrunnar völd-
um, stafað frá stórkostlegri eyðilegging á framleiðslutækjum,
frá hallæri eða af því að skortur er á vörum eða efni, sem
til atvinnunnar þarf. Atvinnuleysið getur stafað af breyting-
um á verklega skipulaginu, þannig að nýuppfundnar vjelar
eða nýjar vinnuaðferðir geri mikinn hluta verkafólks óþarf-
an, eða þá að framleiðslan þurfi að minka eða hætta af þvi
að framleidda varan hættir að vera útgengileg. Loks getur,
og svo mundi tíðast, breyting orðið á efnalegum, fjárhags-
legum, skilyrðum framleiðslunnar, »atvinnuvegirnir hætta að