Dýraverndarinn - 01.12.1972, Page 17

í Fljótsdal á Austurlandi verður stundum vart við
hrossafarsótt, sem virðist koma fram í sjúkdómi í
mænu og líkist langvarandi eða ólæknandi (króniskri)
mænuveiki, þar eð hesturinn lamast fljótlega, einkum
á afturfótum. Sjúkdómurinn getur staðið í nokkra
mánuði, og dregur þá mjög af hestinum. Annaðhvort
deyr hann eða hann læknast af sjúkdómnum. Sjálfur
hef ég aldrei séð dæmi um sjúkdóminn, en því er haldið
fram, að hann sé ekki smitandi, og hann virðist vera
staðbundinn við Fljótsdalinn.
Mar í góm milli faramtanna og jaxla og sár á tungu
eru mjög algengir kvillar meðal íslenzkra hesta. Þessir
kvillar orsakast að nokkru leyti af þeim algenga ósið
að teyma hesta einkum þá, sem eru baldnir, í snæri, sem
hnýtt er upp í hestinn utan um neðri kjálkann, og
klemmdist tungan þá oft undir snærinu. Ég hef oft séð
tungu hests alveg sundurskorna eftir slíka meðferð.
Gelding graðhesta er falin sjálfskipuðum geldingar-
mönnum, og það eru aldrei notaðar klemmur við
hana. Hún er yfirleitt fólgin í því að binda um sáð-
strenginn og skera á hann fyrir neðan fyrirbandið eða
skera einfaldlega burt eistun án nokkurs fyrirbands. I
fyrra tilfellinu kemur oft fram ofsaleg bólga með öll-
um hennar afleiðingum. Og í síðara tilfellinu er um að
ræða mikinn blóðmissi, sem menn setja þó síður fyrir
sig, þar eð þannig er komizt hjá bólgunni. Þriðja geld-
ingaraðferðin er mjög sérkennileg. Segja má að eistun
séu flysjuð út. Hún er framkvæmd á hestinum stand-
andi, án þess að hann sé bandaður áður. Geldingar-
maðurinn nálgast hestinn varlega, þar sem hann stend-
ur á beit í haganum, gælir svolítið við hann til þess að
róa hann, tekur sér síðan stöðu aftan við hann, stingur
annarri hendinni inn á milli afturfóta hans og grípur
um punginn og heldur hestinum þannig kyrrum. Með
hinni hendinni gerir hann skurð í punginn, þrýstir
eistanu fram, í gegnum skurðinn, og með þumalfing-
urnögl flysjar hann nú eistað burt eða mer það af, en
þó aldrei með því að kippa í. Og hann gerir þetta á
þann hátt, að eistnalyppan verði eftir. Eins og svo far-
ið að með hitt eistað. Það eru aðeins fáir, sem kunna að
gelda á þennan hátt, og þess háttar geldingarmenn eru
mjög eftirsóttir, því að árangurinn af slíkri geldingu
er sagður vera mjög góður í öllum tilfellum, þegar
hún er vel framkvæmd. Eigandinn og aðrir viðstaddir
eru auðvitað mjög hrifnir af því, af hve miklu öryggi
og hve fljótt þessi aðgerð er yfirleitt framkvæmd, og
einkum af þeirri staðreynd, að jafnvel óstýrilátir grað-
hestar skuli alltaf standa grafkyrrir, líkt og fjötraðir á
íslenzkur hestur.
staðnum, án þess að þeir séu bundnir á nokkurn hátt,
meðan geldingarmaðurinn framkvæmir aðgerðina. Ég
hef einu sinni séð þessa aðgerð framkvæmda á eins
árs fola, og ég get ekki neitað því, að ég var undrandi
yfir því, á hversu öruggan og skjótan hátt hún var
framkvæmd.
Geldingin fer fram á mildasta tíma sumarsins. Hest-
unum er alltaf sleppt á beit, strax eftir að aðgerðinni
er lokið, og eru alveg látnir eiga sig.
Klums kemur alloft fyrir, einkum hjá folaldsmerum
og þá einkum þegar þeim hefur verið riðið svo hratt,
svo að þær hafa kófsvitnað, og þær eru svo látnar
standa bundnar á hlaðinu án nokkurrar yfirbreiðslu,
meðan reiðmaðurinn nýtur kaffis síns inni í bæ. Þá
DÝRAVERNDARINN
105