Hugur - 01.01.1989, Page 10

LUDWIG WirrGENSTEIN
HUGUR
hann hélt hann hefði, fyrstur manna, gert skýra grein fyrir því
hvað merking er - hvað það er fyrir tákn eða orð og þar með
fyrir mannlegt mál yfirleitt að merkja eitthvað. Þessari
greinargerð fyrir merkingu fylgdi auðvitað greinargerð fyrir
merkingarleysi. Og hann þóttist geta sýnt fram á að hvers
konar staðhæfingar heimspekinga um eðli veruleikans, eða um
trú og siðferði, hefðu ekki merkingu heldur væru
merkingarlausar.
Það er ómaksins vert að hafa yfir formála Wittgensteins að
Ritgerðinni.
Þessa bók skilur kannski sá einn sem hefur sjálfur hugsað
þær hugsanir sem hún lætur í ljósi - eða alla vega áþekkar
hugsanir. Svo að kennslubók er hún ekki. Hún næði tilgangi
sínum ef henni lánaðist að gleðja einn mann sem læsi hana og
skildi.
Bókin fjallar um gátur heimspekinnar, og ég held hún sýni að
menn glími við þessar gátur af þeim sökum einum að þeir
misskilji rökvísi mannlegs máls. Allt efni bókarinnar má
draga saman í eina málsgrein: það sem menn geta yfirhöfuð
sagt geta þeir sagt skýrum orðum, og ef menn geta ekkert sagt
hljóta þeirað þegja.
Bókinni er með öðrum orðum ætlað að setja mannlegri
hugsun mörk - eða öllu heldur ekki hugsuninni, heldur
tökum manna á því að segja hugsun sína. Því við getum ekki
sett hugsuninni mörk nema við getum lnigsað okkurþað sem
er handan markanna ekki síður en hitt sem er innan þeirra -
við hlytum þá að geta hugsað það sem er óhugsandi. Af þessu
leiðir að markalínan verður aðeins dregin f mannlegu máli -
og það sem er handan markanna verðureinfaldlega málleysa.
Ég vil ekkert um það segja að hvaða leyti tilraun mín kemur
heim við tilraunirannarra heimspekinga. Satt að segja hvarflar
ekki að mér að ég hafi neinar nýjungar fram að færa í einstök-
um atriðum, og ástæðan til þess að ég get engra heimilda er sú
ein að mér þykir engu skipta hvort einhverjum hefur áður
dottið það sama í hug og mér.
Ég læt þess eins getið að stefnu hugsunar minnar á ég að
miklu leyti að þakka stórvirkjum Freges og ritum vinar míns
Bertrands Russell.
Ef þessi bók er einhvers virði þá hníga til þess tvær ástæður. í
fyrra lagi lætur bókin hugsanir í ljósi - og því betur sem hún
gerði það, þeim mun meira virði væri hún. En ég veit að mér
hefur ekki tekizt sem skyldi að láta þessar hugsanir skýrt í
ljósi. Megi aðrir koma á eftir og bæta þar um.
A hinn bóginn virðist mér sannleiksgildi hugsana minna hafið
yfir allan vafa. Þess vegna trúi ég því að bókin hafi að geyma
8